Kafedrasi abduraxmanov ixtiyor baxtiyorovich
-jadval Xom ashyoni sotib olish davri va qiymati
Yüklə 0,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4-jadval
Xom ashyoni sotib olish davri va qiymati 9 Detallar sotib olingan sana dona
Har birining qiymati
Umumiy summa 7 mart
15 23500
352500 15 mart
18 27000
486000 28 mart
12 28300
339600 Jami
45
1178100 Oy oxiriga qoldiq, dona 13ta
Oy oxiriga qoldiq, so’mda 13*23500 = 305500 Oy davomida qabul qilingan detallar qiymati Minus: oy oxiridagi qoldiq Mahsulot tannarxiga olib borilgan detallar tannarxi 1178100
305500 872600
Ishlab chiqarish xususiyatiga ega bo’lgan mehnat haqi xarajatlarining tarkibi «Xarajatlar tarkibi to’g’risidagi Nizom»da batafsil berilgan. (1.2.1-1.2.3.(1.2.3.1- 1.2.3.8)-1.2.5.(1.2.5.1-1.2.5.4)-1.2.7 bandlar). 10
asosiy xato-bu xarajatlarning ishlab chiqarish yo’nalishi tamoyiliga rioya qilmaslikdir. Auditor ish haqi hisoblashga doir dastlabki hujjatlar (ish vaqtini hisobga olish
tabeli,ishbay ishlar
uchun naryadlar,hisoblashuv-to’lov vedomostlari)ni tekshirish chog’ida boshqa faoliyat turlari (qurilish,madaniy- maishiy va sh.o’)da band bo’lgan xodimlarning mehnatiga haq to’lash xarajatlarining asosiy faoliyatdagi mahsulotlar tannarxiga qo’shilish faktlarini aniqlashi kerak. Bunga 6710-«Mehnat haqi bo’yicha xodimlar bilan hisob-
9 Jadval TEH-KOMPUTER PLUS korxonasi ma`lumotlari asosida tayyorlangan 10
«Mahsulot (ish va xizmat)larni ishlab chiqarish va sotish xara atlari tarkibi hamda moliyaviy nati alarni shakllantirish tartibi to’g’risida»gi Nizom, 1999 yil 5 fevral. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining № 54-sonli Qarori. O’zbekiston Respublikasining Moliyaviy Qonunlari, №4, 1999.
36
kitoblar» va 6720-«Deponentlangan mehnat haqi» schyotlarining krediti bo’yicha ma’lumotlarning ishlab chiqarishga olib borilgan qismini, yig’ma mehnat haqi vedomostining uni hisoblash qismi bo’yicha jami ko’rsatkichlari bilan solishtirish orqali erishiladi. Qoidaga ko’ra, yig’ma vedomostning jami ma’lumotlari, ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga
oladigan schyotlarning debeti bo’yicha ma’lumotlarga qaraganda ko’p bo’lishi lozim. Auditor xatoliklarni aniqlash bilan birga ish haqi hisoblashda maqbul yo’llar bo’yicha takliflar ham berishi lozim. Masalan, TEH-KOMPUTER PLUS korxonasida 15 ta ishchi band bo’lib, soatbay ish haqi stavkasi – 1500 so’m va bu normativ stavka bo’lib xizmat qiladi. Shu bilan birga korxonada premiyali (rag’batli) to’lov turi ham mavjud, unga ko’ra 100% dan oshgan samaradorlik darajasining yarmi miqdorida soatbay ish haqiga nisbatan to’lanadi, ya’ni agar samaradorlik darajasi 110% ni tashkil etsa, soatbay ish haqi 1575 (1500+1500*5%) so’mni tashkil etadi. Oy davomida korxonada 154 ta kompyuter 172 soatda yig’ildi. Normativ bo’yicha esa soatiga 0,7 ta kompyuter yig’ilishi lozim edi. Bunda norma bo’yicha korxonada 120ta kompyuter yig’ilishi lozim edi. Korxonada esa soatiga 0,9 (154:172) ta kompyuter yig’ilgan. Ya’ni samaradorlik 130% ni (0,9:0,7) tashkil etgan. Ishchilarga norma doirasida 258000 (172*1500) so’m to’lanadi, shu bilan birga 38700 (172*1500*15%) so’m rag’batlantirish summasi ham to’lanadi. Korxonalarda bunday usullarni qo’llash korxona samaradorligini oshirishda albatta sezilarli ta’sir ko’rsatadi. Ishlab chiqarishga taalluqli ijtimoiy sug’urta ajratmalari elementiga byudjetdan tashqari majburiy fondlarga qonunchilik bilan belgilangan me’yorlarga muvofiq ajratiladigan to’lovlar kiradi. Masalan, mehnat haqi fondidan sug’urta fondiga majburiy ajratmalar, nodavlat pensiya amg’armalariga, ixtiyoriy tibbiy sug’urta va sug’urtaning boshqa turlariga ajratmalar, bandlik xizmatiga ajratmalar shular jumlasidandir. Bunday ajratmalarning mahsulotlar tannarxiga olib borilishini tekshirishda byudjetdan tashqari fondlarga to’lanadigan badallarni hisoblab chiqarish manbalarining mehnat haqi fondining o’zini hisoblab chiqarish manbasiga bevosita bog’liq ekanligiga e’tibor berish zarur. Boshqacha qilib
37
aytganda, to’lov manbasi qanday bo’lsa, badallarni to’lash manbasi ham shunday bo’ladi, bu esa yoxud tannarx,yoxud korxonaning o’z xususiy mablag’lari bo’lishi mumkin. Masalan, tekshiruv jarayonida auditor asosiy ishlab chiqarishda ishlaydigan ishlovchiga bergan 80000 so’mlik moddiy rag’batlantirish summasi hamda shu summaga nisbatan hisoblangan byudjetdan tashqari fondlarga to’lovlar summalari(ijtimoiy sug’urta fondiga 24%- 19200 so’m, bandlik xizmatiga 2,5% - 2000 so’m) ham mahsulot tannarxiga olib borilgan (Dt 2010 Kt 6710 - 80000 s ,Dt 2010 Kt 6520 - 19200 so’m, Dt 2010 Kt 6530 - 2000 so’m).Auditor ushbu xo’ alik muomalalari bo’yicha tuzilgan schyotlar korrespondentsiyasini noto’g’ri deb topib,jami 101200 so’mga mahsulot tannarxi asossiz oshirilgan va natijada soliqqa tortiladigan baza shu summaga kamaytirilganligini isbotladi. Moddiy rag’batlantirish summasi (80000 s) va u bo’yicha hisoblangan barcha ajratmalar (19200 s) mahsulot tannarxiga qo’shilmasdan, korxonaning o’z mablag’lari ya’ni moddiy rag’batlantirish uchun ajratilgan fond hisobidan qoplanishi kerak. Ishlab chiqarish ahamiyatiga ega bo’lgan asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar eskirishi elementi bo’yicha xarajatlar tarkibiga asosiy ishlab chiqarish vositalarining, shu jumladan moliyaviy lizing asosida olinganlarni ham qo’shgan holda dastlabki (tiklash) qiymatiga nisbatan belgilangan tartibda tasdiqlangan me’yorlar, jadallashtirilgan amortizatsiyani ham
qo’shib, hisoblangan amortizatsiya ajratmalari (hisoblangan eskirish) summalari kiradi. Ta’kidlash joizki, №5 -«Asosiy vositalar»nomli BHMSga muvofiq asosiy vositalarga amortizatsiya hisoblashning quyidagi usullari tavsiya qilinadi: Yüklə 0,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|