Kafedrasi abduraxmanov ixtiyor baxtiyorovich

Tabaqalashtirish 

Xarajatlar  kalkulyatsiya  elementlari  va  bandlari  bo’yicha  to’g’ri 

tabaqalashtiriladimi? 

 

x 

 

 

10  Hisob 

Mahsulot  tannarxi  bo’yicha  xarajatlar  hisobi  va  kalkulyatsiya  usuli    

tanlab olinganmi? 

 

x 

 

 

11  Xarajatlar  hisobi  uchun  mas’ul  shaxslar  tomonidan  segmentlar       

bo’yicha va umumlashtirilgan hisob ma’lumotlari tekshiriladimi? 

 

x 

 

 

12  Davrlashtirish 

Xarajatlar  hisobi  "Voqealarni  davr  bo’yicha  aniqligi"  tamoyiliga  javob 

beradimi? 

 

 

x 

 

 

Nazorat muhitining ahvoli rahbarlarning ish uslubi, ularning dunyo qarashi, 

nazorat  va  xodimlar  ustidan  nazorat  maqsadini  tushuntirish  tizimining 

samaradorligiga bog’lik. 

Nazorat muhiti quyidagi elementlardan iborat: 

- siyosat va boshqaruv uslublari; 

                                                 

7

Jadval muallif tomonidan tayyorlangan 

---

31 

 

- korxonaning boshqaruv tuzulmasi; 

- direktorlar kengashi, xususan uning auditorlik komiteti faoliyati; 

- boshkaruv funktsiyalari va mas’uliyatlarni taqsimlash uslublari; 

- nazorat boshqaruv uslublari, shu jumladan ichki audit; 

- kadrlar siyosati va amaliyot; 

- tashqi ta’sirlar (banklar tekshiruvi, soliq nazorati). 

Nazorat  muhitidagi  nazorat  amallariga  nazorat  amallarining  ayrim 

xususiyatlari xosdir. 

Rahbarlar  va  menenjerlarning  nazoratga  munosabati  nazorat  muhitiga  eng 

katta ta’sir ko’rsatadi. Boshkaruvning yuqori pog’onasi xizmatchilarning nazoratga 

munosabatini  belgilaydi.  Yaxshi  boshqaruv  muhiti  yuqori  darajadagi  ichki 

kommunikatsiya  tizimini  ta’minlaydigan,  direktorlar  Kengashi  huzuridagi 

auditorlik  inspektsiyasining  samarali  ishlashiga  yordam  beradigan,  byudjetlar 

tizimi  (biznes-reja  yoki  smeta)  va  ularning  bajarilishi  to’g’risidagi  hisobotlardan 

foydalanadigan,  ichki  auditning  samaradorligini  ta’minlaydigan  boshqaruv  tizimi 

bilan  tavsiflanadi.  Keyinchalik,  nazorat  muhiti  korxona  xodimlarining 

kompetentliligi,  xizmat  vazifalarining  taqsimlanishi,  aktivlar,  hujjatlarni  olish 

imkoni  va  hisob  yozuvlarini  vaqti-vaqti  bilan  taqqoslab  turish  bilan  aniqlanadi. 

Nazorat funktsiyalarini amalga oshiruvchi xodimlar kompetentliligi korxona ichki 

nazorat  tizimining  asosiy  belgisi  hisoblanadi.  Korxonaning  kadrlar  bilan  bog’lik 

muammolari ichki nazorat tizimiga salbiy  ta’sir  ko’rsatadi.  Agar  buxgalterlar tez-

tez  almashtirib  turilsa,  bu  hisob  va  nazorat  funktsiyalari  etarli  tajribaga  ega 

bo’lmagan  va  buning  oqibatida  ko’plab  xatolarga  yo’l  qo’yadigan  odamlar 

tomonidan  bajarilishga  olib  keladi.  Yangi  rahbarlar  va  mansabdor  shaxslar 

korxonadagi  hisob  tizimi  bilan  etarli  darajada  tanish  bo’lmasligi  mumkin.  Ayrim 

hollarda buxgalteriya xodimlari yuqori boshqaruv bo’g’ini tomonidan topshirilgan 

no o’ya  hisob  amallarini  bajarishni  xohlamaganliklari uchun  ham  ishdan bo’shab 

ketadilar.  Shuning  uchun  ham  buxgalteriya  xodimlarining  tez-tez  almashtirilib 

turishi noxush fakt bo’lishi mumkin. 

 

---

32