Kafedrasi abduraxmanov ixtiyor baxtiyorovich

5-jadval 

TEH-KOMPUTER PLUS korxonasida xarajatlarning iqtisodiy 

elementlari bo’yicha tarkibi va strukturasi taxlili

12

 

Xarajatlar guruxlari 

O’tgan yil 

Hisobot yili 

O’zgarishi 

Summa, 

m.s. 

Salmog’i (%) 

Summa, 

m.s. 

Salmog’i 

(%) 

Summa, 

m.s. 

Salmog’i 

(%) 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

1. Moddiy xarajatlar 

436322 

82 

577385 

83 

+141063 

+1 

2. Mehnat haqi 

xarajatlari 

47700 

9 

57240 

8,2 

+9540 

-0,8 

3. I timoiy sug’urta 

ajratmalari 

10110 

1,9 

12035 

1,7 

+1925 

 

-0,2 

4. Amortizatsiya 

ajratmalari 

3725 

0,7 

3916 

0,6 

+191 

-0,1 

5. Boshqa ishlab 

chiqarish xarajatlari 

34243 

6,4 

45068 

6,5 

+10825 

+0,1 

Jami ishlab chiqarish 

xarajatlari 

532100 

100 

695644 

100 

+163544 

 

 

Yuqoridagi  jadvaldan  auditor  qaysi  xarajat  moddalari  bo’yicha  bu  yilda 

o’zgarishlar mavjudligini aniqlaydi va uning sababini o’rganadi, unda aniqlangan 

g’ayrioddiy o’zgarishlarni o’z hisobotida aks ettiradi. Masalan, yuqorida keltirilgan 

ma’lumotlardagi  noto’g’ri  olib  borilgan  ijtimoiy  sug’urta  va  badallarning 

summalari jadvaldagi o’zgarishlarga o’z ta’sirini o’tkazgan bo’lishi mumkin, ya’ni 

                                                 

12

 Jadval TEH-KOMPUTER PLUS korxonasi ma`lumotlari asosida tayyorlangan 

---

49 

 

salmoqqa  nisbatan  kamayish  ko’rilsada,  son  jihatidan  1925m.s  ga  oshgan.  Shu 

bilan  birga  moddiy  xarajatlarda  ham  keskin  oshish  kuzatilgan,  bunga  sabab  qilib 

mahsulot  ishlab  chiqarish  hajmi  yoki  material  xarajatlarda  narxlar  oshishi 

kuzatilgan  bo’lishi  mumkin.  Umumiy  ta’sir  jami  xarajatlarning  163544  m.s.  ga 

oshishiga olib kelgan. 

Analitik hisob registrlari ma’lumotlarini Bosh daftar bilan taqqoslash mijoz 

tomonidan  vaqti-vaqti  bilan  o’tkaziladigan  nazorat  tadbiri  bo’lib  hisoblanadi. 

Qoidaga  kura,  auditorlar  qilingan  taqqoslashlarni,  aniqlangan  g’ayrioddiy  xarajat 

summalarini tahlil qiladi, jami xarajatlar summalarini qayta jamlab chiqadi. 

Shu  orqali  mahsulot  tannarxini  ifodalovchi  ko’rsatkichlardan  eng  muhimi 

hisoblangan,  bir  so’mlik  mahsulot  uchun  qilingan  xarajatni  aniqlash  va  unda 

aniqlangan  kamchiliklarni  o’z  hisobotidan  aks  ettiradi.  Bu  ko’rsatkich  orqali 

qilingan xarajatlarning samaradorligini aniqlash mumkin. Mahsulot tannarxi auditi 

natijalarini  umumlashtirishda  bir  so’mlik  mahsulot  uchun  qilingan  xarajatlar 

dinamikasi, biznes rejaga nisbatan o’zgarishi aniqlanadi.