Arosat yalangligida yigit yolg‘iz o‘zi. Yigit
.
Umrim o‘tdi sarsonlikda, sargardonlikda,
Yaxshi-yomon zamonlarni ko‘rib kеldim mеn.
Ba’zan ma’no topa oldim chin insonlikda,
Ba’zan esa uni yеrga urib kеldim mеn.
Mana, o‘sha tarozibon, u-ku farishta,
Insonlardan ko‘ra yuksak turajak-ku u.
(A.Oripov)
2
1-topshiriq. Berilgan jadvalni adabiy til me’yorlariga muvofiq misollr
bilan to‘ldiri
ng! (Kasbingizga oid terminlardan foydalanib).
Adabiy til me’yorlari
Misollar
1) stilistik me’yorlar;
2) talaffuz (orfoepik) me’yorlari;
3) aksentologik (sо‘z va formalarda
urg‘uning aks etishi;
4) fonetik me’yorlar;
5) grammatik (morfologik va sintaktik)
me’yorlar;
6) sо‘z yasalish me’yorlari;
7) orfografik me’yorlar;
8) grafik (grafika) me’yorlar;
9) punktuatsion me’yorlar;
2-topshiriq.
Badiiy adabiyotlardagi nutq odobi haqidagi hikoyatlarni o’qing va
ularning tarbiyaviy ahamiyati haqida gapiring.
Monologik nutq elementlari — soʻzlovchining oʻziga qaratilgan, boshqa
shaxsning tinglash va javob berishini eʼtiborda tutmaydigan nutq shakli. Ayrim
dramatik asarlarda personajning Monologik nutqi tomoshabinga qaratilgan boʻladi.
Monologik nutq nasriy asarlarda ham bor. Nazmda esa asosiy nutq shakllaridan
biri hisoblanadi. Baʼzan Monologik nutqda asarning kulminatsion nuqtasi bayon
etiladi. Monologik nutq uchun, odatda, tuzilish va mazmun jihatdan oʻzaro bogʻliq,
oʻziga xos kompozitsion qurilishga va mantiqiy tugallikka ega boʻlgan matnning
maʼlum boʻlagi xos boʻladi. Monologik nutq ogʻzaki (nutq bayon qilish) yoki
yozma (publitsistika, memuarlar, kundaliklar) shaklida ifodalanishi mumkin.
Monologik nutqning ogʻzaki shaklida ohang (intonatsiya) muhim oʻrin egallaydi,
yozma Monologik nutqda esa ohang matnning sintaktik konstruk-siyasiga,
mantiqiy urgʻu tushuvchi soʻzlarning joylashish oʻrniga bogʻliq. Monologik nutq
notiqning asosiy nutqiy shakllaridan hisoblanadi; lingvo-stilistik usul boʻlib, bir
qancha turlari mavjud. Mas, taʼsir qiluvchi (targʻib qiluvchi) Monologik nutq,
dramatik Monologik nutq, lirik Monologik nutq, hikoya qiluvchi (axborot beru vch
i) Monologik nutq Monologik nutqning ochiq nutq va ichki nutq kabi koʻrinishlari
mavjud; ochiq Monologik nutqda personaj oʻz nutqini ovoz chiqarib bayon etadi;
ichki Monologik nutqda monolog personajning ichki nutqi, oʻylari shaklida
namoyon
boʻladi
Misollar va kuzatishlar
"Bu uzoq vaqtdan beri birinchi kun edi, va barchamiz qamoqxonaga
o'xshagan bu katta, zamonaviy mehmonxonada hovuzdan bir oz dam olish va dam
olishga harakat qilardim. uni "quvonchli qamoqxona" deb atashardi. Siz
Bangkokdan tashqariga chiqishingiz mumkin bo'lgan bunday joy, siz charter
avtobusga tushishingiz kerak edi - siz, ehtimol, yuqori tikanli simli to'siq tufayli
ular ko'chaga chiqmasligingiz kerak edi. sizlar va banditlar tashqariga chiqasizlar
va har safar tez-tez siz ov miltiqlarini eshitishingiz mumkin, chunki mehmonxona
qo'riqchilari Siam ko'rfazidagi qirg'oq bo'ylab tez itlar otishgan.
"Ammo agar siz qirg'oq bo'ylab yurishni xohlasangiz, uni o'rganishingiz
kerak bo'lgan yagona narsa - begona o'tlarni olib tashlash, uni itning yuziga silkitib
tashlash va hamma narsa jirkanch bo'ladi".
(Spalding Gray, Kambodja yuzida suzishga teatr guruhi, 2005)
" Monolog - odatda bir yoki bir nechta mavzular atrofida erkin to'plangan
g'oyalar to'plamiga ega bo'lgan yagona shaxs tomonidan taqdim etiladigan so'zma-
so'z taqdimotdir.Men buni qat'iy og'zaki taqdimot deb ayta olmayman, ko'pchilik,
ammo barchasida muvaffaqiyatli monologlar shuningdek, turli xil props va sahna
asboblari bilan birga, ularning yuz ifodalarini va qo'l harakatlarini qo'llash kabi
katta ahamiyatga ega bo'lmagan sof unsurlar ham qo'llaniladi. "
(Jay Sankey, Zen va monolog ijodi Routledge, 2000)
Monologlar va dialoglar
- "Suhbat suhbatlar emas, monologdir , shuning uchun ozgina yaxshi suhbatlar
mavjud: kamchilik tufayli ikki aqlli gapiruvchi kamdan-kam uchraydilar".
(Truman Capote)
- "Suhbat kabi gap yo'q, bu illüziya, monologlar kesishadi, hamma gap, biz
gaplashamiz, bizni tovushlar bilan, so'zlar bilan o'zimizdan chiqadi, ba'zida ular
boshqalarni ularning atrofida tarqalib ketishadi, chunki bu boshqa doiralarning
ta'siriga tushadi, ammo bu haqiqatan ham ro'y berayotgan muloqot tufayli emas,
balki ayolning kiyim stolida yotgan ko'k chiffonning ro'molchasi, u qizil
shifonning ro'molchasi ".
(Rebekka G'arb, "Suhbat yo'q", "Harsh VOICE" , 1935)
|