Kastamonu üNĠversġtesġ


Hurremiyye veya Babekiyye Hareketi



Yüklə 385,61 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/21
tarix21.04.2022
ölçüsü385,61 Kb.
#55981
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   21
Azerbaycan’da Hanefiliğin Yayılışı 2017 AHMETOGLUS

5.1. Hurremiyye veya Babekiyye Hareketi 

Bölgedeki  ġia‘nın  gulat  fırkalarından  biri  olarak  kabul  edilen  Hurremiyye  veya 

Babekiyye  hareketidir.  Bilindiği  gibi  Abbasiler‘in  iktidarı  esnasında  Azerbaycan‘da  bir  çok 

isyan  vukubulmuĢtur. Bu isyanların en etkilisi 20 yıl süreyle devam eden ve Abbasi iktidarını 

ciddi zaafiyete uğratan Babek el-Hurremi‘nin adı ile bağlı Hurremiyye veya Babekiyye‘dir

17

 



Hareket  geniĢ  halk  tabanına  sahip  olmuĢ  ve  bunun  neticesinde  zamanla  geniĢlemiĢtir. 

Babek‘in  kimliği  konusunda  kaynaklarda  farklı  bilgiler  mevcuttur.  BaĢlangıçta  efsanevi  bir 

mahiyet  arz  eden  Babek‘in  201/816‘dan  sonraki  hayatı  tüm  ayrıntılarıyla  bilinmektedir.

18

 



Belazurî  de,  Babek  el-Hurremi‘nin  Memun‘un  hilafeti  esnasında  Bezz‘de  isyan  ettiğini, 

insanlardan  bir  çok  kiĢinin  kendisine  katıldığını  ifade  eder.

19

  Ġslam  mehzepleri  tarihi 



kaynaklarında da bu harekete geniĢ  yer verilir. Mezhepler tarihçiliği Babekiye‘yi Müslüman 

toplumdan  saymamak  konusunda  ittifak  etmemekle  birlikte,  çoğunluk  onlar  hakkında  farklı 

görüĢler ileri sürerler.

20

 ġehristâni, Babekiye‘yi Mazdekiye fırkasına dayandırır; Babekiye‘nin 



de  diğer  Hurremiye  fırkaları  gibi,  Ebu  Müslüm‘ün  aĢırı  taraftarları  olan  Rızamiyye‘nin 

tesiriyle  dini  vecibeleri  yıkmıĢ  ve  dini,  basit  bir  insana  itaattan  ibaret  saymıĢ  olduklarını 

söyler.

21

  Ġsyan,  Mu‘tasım  döneminde  223/837-838  yılında  Babek‘in  öldürülmesiyle  son 



bulmuĢtur.

22

Sonuç  olarak  Safevî  öncesi  Azerbaycan‘ın  bazı  bölgelerinde  ġiîliğin 



benimsenmesi  yönünde  ciddi  adımların  atıldığını  görüyoruz.  Ama  tüm  bunlar  kısa  vadeli 

                                                 

11

  Yâkut  el-Hamevî,  Ebû  Abdullah  Yâkut  b.  Abdullah  er-Rûmi  (626/1228),  Mu‟cemu‟l-Buldân,  Leibzig  1870, 



I/556 

12

 es-Sem‘ânî, Abdulkerîm b. Muhammed b. Mensûr et-Temîmî (562/1166), el-Ensab, Beyrut 1988, s. 73. 



13

 Mahmudov, M., Arapça YazmıĢ Azerbaycanlı ġair ve Edipler, VII.-XII. Asırlar, Bakü 1983, s. 25. 

14

 Memmedov, Z. C., Azerbaycan‟da XI-XIII Esrlerde Felsefi Fikir, Bakü, 1978, s. 17. 



15

 PaĢazade, Kafkas‟da Ġslam, s. 91. 

16

  Abdulcebbar  b.  Ahmed  el  Hemedani  el-Kadı  (415),  Tesbitu  Delâilu‟n-Nübüvve,  thk.,  Abdulkerim  Osman, 



Beyrut 1966, s. 443. 

17

 el-Bağdâdî, Mezhepler Arasındaki Farklar, s. 204-206. 



18

 Ġbn Nedim, el-Fihrist, s. 480-482. 

19

 Belazûrî, Futûhü‟l-Buldan, s. 462. 



20

  Bağdadi,  Hurremiye  fırkasını  Ġbahiye‘den  sayarak,  Ġslam‘dan  olmadığı  halde  Ġslamiyete  intisap  eden 

fırkalardan on birincisi olarak görüĢlerine geniĢçe yerverir.  Bkz. Abdulkaahır el-Bağdadi, Mezhepler Arasındaki 

Farklar, çev. Ethem Ruhi Fığlalı, Ġstanbul 1991. s. 206-207. 

21

  Bkz.  eĢ-ġehristâni,  el-Milel  ve‟n-Nihal,  I/248;  Henry  Laoust,  Ġslamda  Ayrılıkçı  GörüĢler,  çev.  E.R.  Fığlalı, 



Ġstanbul 1999, s. 112;  Abdullah, S.  Samarrâî,  el-Guluv  ve‟l-Fıraku‟l-Galiyye fi‟l-Hadarati‟l  Ġslamiyye,  trz., s. 

107. 


22

 Yakubi, et-Tarih, II/474. 




 

Kastamonu Üniversitesi

 

298 



 

olmuĢ  ve  pek  yaygınlık  kazanmamıĢtır.  ġiiliğin  Azerbaycan‘da  yayılması  Safevilerin 

yönetimi ele geçirdiği 16. Yüzyılın baĢlangıcından itibaren daha geniĢ Ģekil almıĢtır.

23

 



Bütün  bunlarla  birlikte  Azerbaycan‘da  tasavvufi  akımların  geniĢ  Ģekilde  yayıldığını 

söylemek  mümkündür.  NakĢibendilik,  Suhreverdilik,  GülĢeniyye  gibi  tasavvufi  eğilimler 

bunlardan bir kaçıdır.

24

 



 


Yüklə 385,61 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   21




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin