Kastamonu üNĠversġtesġ

 

3. ġafiîlîk 

Bakü  Ģehri  hakkında  bilgi  veren  el-Bakuvî,  burada  yaĢayan  Hıristiyanların  yanısıra 

Ģehir nüfusunun bir kısmının ġafiî mezhebine mensup olduklarını belirtir.

9

 

Ayrıca  bölgede  yaĢayan  bazı  ġafii  âlimlerden  de  söz  edilmektedir.  Bunlardan 

Cemaleddin Yusuf b. Ġbrahim el-Erdebîli eĢ-ġafiî (799/1397) XIV. yüzyılda yaĢamıĢtır. Saffet 

Köse‘ye  göre  o,  ġafiî  mezhebinin  görüĢlerini  özetlediği  el-Envar  li-A‟mali‟l-Ebrar  adlı 

eseriyle tanınmıĢtır.

10

 

 

 

4. Hanbelîlik 

Azerbaycan‘da  hadis  taraftarlığının  çoğalması  bu  konudaki  çalıĢmalara  etki  ederek 

büyük muhaddislerin yetiĢmesine sebep olmuĢtur. Bu meĢhur muhaddislerden birisi Ebu Bekr 

Ahmed b. Harun b. Ruh el-Berdîci‘dir. O, Azerbaycan‘ın Berdic köyünde doğmuĢ, 301 / 914 

yılında Bağdat‘da ölmüĢtür. Yakut  el-Hamevi, Berdici‘yi  ―Hadis ilminin  sütunlarından biri‖ 

                                                 

5

 Velihanlı, Naile, Arab Hilafeti ve Azerbaycan, Baku 1993,  s. 50. 

6

 Azerbaycan‘da Mutezile için bkz. PaĢazade AllahĢükür, Kafkas‟da Ġslam, Bakü 1991, s. 80-82. 

7

 Ġbn Nedim‘in Berdeî'ye nispet ettiği eserler: 1. Kitabu‟ l-MurĢid fi'l-Fıkıh. 2. Kitabu‟r-Red ala‟l-Muhalifin fi‟l-

Fıkıh.  3.  Kitabu  Tezkirati‟l-Garib  fi‟l-Fıkıh.  4.  Kitabu  el-Ġhticac  ala‟l-Muhalifin.  5.  Kitabu  Camiî  fi  Usuli‟l-

Fıkıh. 6. Kitabu‟d-Dua. 7. Kitabu‟n-Nasih ve‟l-Mensuh fi‟l-Kur‟an. 8. Kitabu‟s-Sunne ve‟l-Cemâa. 9. Kitabu‟l-

Ġmâme.  10.  Kitabu  Nakdi  Ġbnu‟r-Ravendî  li‟l-Ġmame.  11.  Kitabu  Tahrimi‟l-Muskir.  12.  Kitabu  Red  ala‟l-Men 

Gâle  bi‟l-Mut‟a.  13.  Kitabu‟l-Ġman  ve‟n-Nuzûr.  Bkz.,  Ġbn  Nedim  Ebû‘l-Ferec  Muhammed  b.  Ġshak  b.  Ebî 

Ya‘kûb (385/995), el-Fihrist, nĢr., G. Flugel, Beyrut 1964, s. 17 vd. 

8

 Ġbn Murtaza, Ahmed b. Yahyâ (840/1437), Tabakâtü‟l-Mu‟tezîle, thk., S.D. Wilzer, Beyrut 1988, s. 18. 

9

 el-Bakuvî, Abdür-ReĢid b. Saleh b. Nuri, Kitab Telhis el-Âsar ve Acâib el-Melik el-Kahhâr, çev. Z. Bünyadov, 

Bakü 1992, s. 117-118;  

10

 Köse, Saffet,  ―Eredbîlî, Yusif b. Ġbrâhim‖,DĠA, Ġstanbul 1995, XI/279-280. 

---

IV. ġeyh ġa‟ban-ı Velî Sempozyumu (Hanefîlik-Mâturîdîlik) 

 

 

297 

 

olarak  zikretmektedir.

11

  Sem‗ânî,  onun,  ―devrinin  eĢi  bulunmayan  hadisçisi‖  olduğunu 

yazmaktadır.

12

 Modern araĢtırmalarda da Berdîci ve diğer Arapça yazmıĢ birçok Azerbaycan 

âlimleri hakkında bilgiler mevcuttur.

13

 Azerbaycan‘daki söz konusu  hadis âlimlerinin esasen 

Hanbeli mezhebine mensup olduğu bilinmektedir

14

 

 

5. ġiîlik 

ġiiliğin  Azerbaycan bölgesinde ortaya  çıkması  ve  yayılması hakkında  farklı görüĢler 

bulunmaktadır.  Bu  görüĢlere  bakıldığında  Safevî  öncesi  Azerbaycan‘da  ġiîliğin  varlığı 

hakkındaki  görüĢler  genel  bir  görünüm  arzettiğini  söylemek  mümkündür.  Çünkü  ġiîlik 

değerledirilirken  günümüzdeki  ġiîlkten  yola  çıkılarak  Safevi  öncesinde  bölgede  ġiîliğin 

mevcutolduğu görüĢü savunulmaktadır. Örneğin PaĢazade‘ye göre Azerbaycan‘da ġiîlik geniĢ 

bir  alana  yayılmıĢtır.  Özellikle  Kuzey  kısmında  çok  sayıda  ġiî  yaĢıyordu.

15

  Fakat  bunun 

kaynakları hakkında her hangi bir bilgi vermemektedir. Kadı Abdulcabbar da Azerbaycan‘ın 

―ġiî Ġmami olduğunu‖ söylemekte

16

 fakat bu konuya baĢka bir açıklama getirmemiĢtir.