Katod hám anodda baratuǵın processler Elektr energiyası tásirinde júz bolatuǵın oksidleniw qaytarılıw processleri elektroliz dep ataladı. Tiykarınan «Elektroliz»

Elektrodlardaǵı processler.
Cu²⁺ + 2ē → Cu° va 2C1^– — 2ē → Cl₂
Mıs ionları katoddan elektron biriktirip aladı hám erkin metall holigacha qaytarıladı, xlor ionları elektronların beredi, atomlar xlorgacha oksidlenedi hám eki xlor atomı birikib gaz haldaǵı molekulaǵa aylanadı. Elektroliz procesiniń mánisi de sonda — katodda qaytarılıw, anodda bolsa oksidleniw procesi ámelge asadı.
Sanaatda elektroliz processinden paydalanıp marganes kobalt, rux, kadmiy hám basqa metallardı, kaliy gidroksid, xlor, kislorod, vodorod hám basqa kóplegen ónimler alınadı.
Duzlardı payda etiwshi kislota hám sıltılar ózgesheliklerine qaray olardıń elektroliz processinde túrli jaǵdaylar bolıwı múmkin.
1. Bunday duzlar quramındaǵı metall ionınıń oksidleniw-qaytarılıw standart potensialı noldan úlken bolǵanda katodda tek duz payda etiwshi tiykar kationi (Cu—Au) qaytarıladı.
2. Neytral eritpe elektroliz etilgende metalldıń standart elektrod potensialı —0, 41V den oń mániske iye bolsa, katodda sonday metall qaytarıladı.
3. Eger metalldıń standart elektrod potensialı magniynikidan ońlaw mániske iye bolsa, katodda bir waqtıniń o 'zida metall hám vodorod payda boladı.
Elektroliz qılınıp atırǵan duz konsentraciyası, processni aparıw daǵı tok tıǵızlıǵı (tok kúshiniń elektrod júzesine qatnası), temperatura hám basqa sharayatlardıń ózgeriwi — elektroliz ónimi — gaz hám metalldıń muǵdarlarına tásir etedi. Bunday jaǵdaylarda muǵdarlıq esaplardı orınlaw nátiyjeleri anıq bolmaydı.
Katod hám anod. Katodda vodoroddıń payda bolıwı kislotalı sharayatta tuwrıdan-tuwrı H⁺ ionlarınıń qaytarılıwı nátiyjesi boladı. Neytral yamasa siltiiy sharayatta bolsa bul processda suw molekulasınıń elektrkimyoviy qaytarılıwı júz beredi:
H₂O + 2 ē → H₂+ 2HO ^–
Anod processinde bolatuǵın reaksiyalar kóp jaǵdaylar menen baylanıslı. Eger anod retinde qıyın oksidlenetuǵın metall, grafit, platina hám altın bolsa (olardı inert anodlar dep ataladı), onıń ximiyalıq tárepten ózgeriwi baqlanbaydı.
Elektroliz dawamında metall oksidleniwi múmkin, oday elektrodtı aktiv anod dep júritiledi. Anodda júz bolatuǵın processlerdi Birma -bir kórip shıǵamız.
1. Inert anod qatnasıwında sıltılar, kislorodlı kislotalar hám olardıń duzları, HF hám siltiiy metallar ftoridlari elektrolizida suw oksidlenedi, nátiyjede anodda kislorod ajralıp shıǵadı. Jaǵdayǵa qaray, tómendegi jaǵdaylar ámelge asadı :
a) siltiiy eritpelerde
4НO^– = O₂+ 2Н₂O + 4ē yáki 4HO ^– — 4ē = O₂ + 2H₂O
b) kislotalı yamasa neytral sharayatta
2H₂O = O₂ + 4H⁺ + 4ē yáki 2H₂O — 4ē = O₂ + 4H⁺
Kópshilik kislota qaldıqlarınıń anodda oksidleniwi joqarı potensialdı talap etpegen táǵdirde de, olardıń kóbisi anodda oksidlanishga ılayıq emes.
2. Kislorodsız kislotalar qaldıqları (HF hám ftoridlardan tısqarı) anodda oksidlenedi. Xlor ionınıń standart oksidleniw-qaytarılıw potensialı kislorodnikidan úlken sonda da, kisloroddıń ajralıp shıǵıwında oǵada polyarlanıw procesi baqlanadı. Usınıń sebepinen Cl^-, Br^-, I^- sıyaqlı galogen ionları kisloroddan kóre ańsatlaw oksidleniwi baqlanadı.
3. Anod aktiv ózgeshelikke iye bolǵanda oksidlanishda úsh qıylı básekili process baqlanadı:
a) suwdiń oksidleniwi;
b) anionnıń oksidleniwi;
d) anod jasalǵan metalldıń oksidleniwi. Bul jaǵdaylardıń qay-qaysısı ámelge asıwı olardıń standart elektrod potensialı bahalarına baylanıslı.