KeçİÖren caferilerinde öLÜM ADETleri ve uygulamalari

F.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 18:1 (2013) 
159 
____________________________________________________________________________ 
Hakk’ın kendisine nispet ettiği, insanı insan yapan ruhtur. İlâhî Zât’ın mazharı 
olmasından dolayı onu hiçbir dâire çevreleyemez ve hiçbir hedef ona ulaşamaz. 
Bu ruhu Allah’tan başka kimse bilemez. Ayrıca bu ruha, ruh-i a’zam da 
denilmektedir.
7
Trabzonî hayvâni ruhu ise şöyle açıklar: Hayvânî ruh, beden 
içerisinde bütün âzâlara yayılan ve kaynağı tabiat olan ruhtur. Bu ruh rahimde iki 
suyun birleşmesiyle meydana gelir.
8
Hayvânî ruh, kaynağı cismani kalbin boşluğu 
olan latîf bir cisimdir. Atardamar vasıtasıyla bedenin diğer organlarına yayılır.
9
Beşeri olan hayvânî ruh halk âlemindendir ve his ve hareket gücünü taşır. Duyu 
organları gücünü bu ruhtan alır. Bu ruh, ulvî olan insânî ruhun yeri ve 
mekânıdır.
10
Trabzonî, hayvânî ruhun, izâfî ruhu almaya uygun olduğunu ifade 
eder. Çünkü Allah Teâlâ, ruhu, anâsırdan mürekkep olan kesif cisme üflemek 
istediğinde, kesîf-i mutlak, latîf-i mutlakı almaya uygun olmayınca, izâfî ruhu 
kabul etsin diye mutedil mizaçtan hayvâni ruhu yarattı.
11
 
İnsânî ruh ise, emir âleminden inmiştir ve insana ait ruha denir. Hayvânî 
ruha yüklenmiş olarak insanda mevcut olan idrak edici bir latifedir. Akılların bu 
ruhun mahiyetini kavraması mümkün değildir.
12
Trabzonî’ye göre, insânî ruh, 
izâfî ruhun hakîkati üzere latîf bir ruhtur. Fakat cismânî kuvvetlerin istilâsı 
nedeniyle hayvânî ruhun tabiatı üzere zulmânî olmuştur. Allah bu ruhu, izâfî ve 
hayvânî ruhtan yaratmıştır. İşte insan, bu ruhla diğer varlıklardan ayırt edildi ve 
nefis sahibi oldu. Bu yüzden bu ruha nefs-i nâtıka adı verilmiştir. Bu ruh, insan 
bedeninin sultanı olup hem fayda ve hem de zarar bakımından bedende 
tasarrufta bulunma kabiliyetine sahiptir. Güzel ahlâk ile muttasıf olup rûhânî 
sıfatlar galip geldiği zaman ondan iyilik zuhur eder. Fakat kötü ahlâk ile muttasıf 
olur ve hayvânî sıfatlar galip gelirse o zaman da ondan kötülükler zuhur eder.
13
Kısaca ifade etmek gerekirse ruh tektir ve emir âlemindendir. Ruh üflenince izâfî, 
beden ile birleşince de hayvanî olur. İşte Trabzonî, ruhun bedenle birleşinceye 
kadar geçirmiş olduğu bu aşamaları dikkate alarak onu isimlendirmiş ve üç 
kısımda izah etmiştir.  
7
Cürcânî, Ta’rifât, s.118. 
8
Trabzonî, Âdâbu’l-Ubûdiyye, vr. 208b-209a. 
9
Cürcânî, Ta’rifât, s.118. 
10
Ebû Hafs Şihâbüddin Ömer es-Sühreverdî, Avârifü’l-Meârif (Tasavvufun Esasları), çev. H. Kamil 
Yılmaz-İrfan Gündüz, Vefa Yay., İstanbul, 1990, ss. 561-2.
11
Trabzonî, Âdâbu’l-Ubûdiyye, vr. 208b-209a. 
12
Cürcânî, Ta’rifât, s.117. 
13
Trabzonî, Âdâbu’l-Ubûdiyye, vr. 208b-209a. 

---