1. Gazlarda tovushning tarqalishi. Stadionlarda o‘tkazilgan katta
tadbirlarda turli uzoqlikda joylashgan radiokarnaylardan chiqqan bir
xil ovozlarning bir vaqtda emas, balki oldinma-ketin eshitil
ganligiga
e’tibor bergan bo‘lsangiz kerak. Osmonga otilgan mushak
larning
oldin charaqlagani, keyin uning portlagan ovozini ham eshitgansiz.
Momaqaldiroq vaqtida, chaqmoq chaqqanidan ancha keyin uning
guldiragan ovozi keladi. Demak, tovushning havoda tarqalish tezligi
yorug‘likning tarqalish tezligidan ancha kichik ekan. Tovushning
havoda tarqalish tezligini birinchi marta 1636-yilda fransuz olimi
M. Mersen o‘lchagan. Tovushning 20°C dagi tezligi 343 m/s yoki 1235
km/soat ga teng. Bu kattalik miltiq o‘qining tezligidan taxminan ikki
barobar kam. Tovushning tezligi havo temperaturasi ko‘tarilishi bilan
ortadi. Tovush tezligi 10°C da 337,3 m/s, 0°C da 331,5 m/s, 30°C da
348,9 m/s va 50°C da 360,3 m/s ga teng. Turli gazlar, suyuqliklar va
qattiq jismlar uchun 0°C dagi tovush tezligi 5-jadvalda keltirilgan.
