«Kelishildi» Kollej uslubchisi G. K. Mannonova

Fosfor (III)–oksid P₄O₆–mumsimon kristall massa, 22,5 ⁰C da suyuqlanadi. P ni O yetishmaydigan sharoitda yondirish yo`li bilan olinadi, kuchli qaytaruvchi, juda zaharli.
Fosfor (V)–oksid P<sub>4</sub>O<sub>10</sub>–oq gigroskopik kukun. P ni mo`l havo yoki O da yondirish orqali olinadi. U suv bilan shiddatli birikadi hamda boshqa birikmalardan suvni tortib oladi. Gazlar va suyuqliklarni qurituvchi sifatida ishlatiladi. 3P₄O₁₀ + 6H₂O = 4H₃(PO₃)₃ trimetafosfat kislota
H₃(PO₃)₃ + 3H₂O = 3H₃PO₄ fosfat kislota
2H₃PO₄ = H₄P₂O₇ + H₂O difosfat kislota
Fosfat kislota H₃PO₄–oq qattiq modda. Sanoatda ikki usul bilan (ekstraksiya va termik usul) olinadi.
1) Maydalangan Ca₃(PO₄)₂ ga H₂SO₄ bilan ishlov berib olinadi:
Ca₃(PO₄)₂ + H₂SO₄ = 2H₃PO₄ + 3CaSO₄↓
2) Dastlab fosfor olinadi, so`ngra P<sub>4</sub>O<sub>10</sub> ga qadar oksidlanadi va bu oksidga suv ta`sir ettirib sof H₃PO₄ olinadi.
Fosfat kislota suvdagi eritmalarda bosqich bilan dissotsilanadi. U uch asosli kislota bo`lgani uchun uch xil tuzlar–fosfatlar hosil qiladi:
1) fosfatlar–fosfat kislotadagi H ning hamma atomlari o`rnini boshqa atomlar olgan, masalan, K₃PO₄–kaliy fosfat; (NH₄)₃PO₄–ammoniy fosfat.
2) gidrofosfatlar–fosfat kislotadagi 2 H atomlari o`rnini boshqa atomlar olgan, masalan, K<sub>2</sub>HPO<sub>4</sub>–kaliy gidrofosfat; (NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>HPO<sub>4</sub>–ammoniy gidrofosfat.
3) digidrofosfatlar–fosfat kislotadagi bitta H atomining o`rnini boshqa atom olgan, masalan, KH₂PO₄–kaliy digidrofosfat; NH₄H₂PO₄–ammoniy digidrofosfat.
Tarkibida o`simliklar uchun zaruriy oziq elementlari bo`ladigan moddalar, asosan tuzlar mineral o`g`itlar deyiladi. Ular yuqori va barqaror hosil olish maqsadida tuproq unumdorligini oshirish uchun tuproqqa qo`shiladi. O`simliklarning o`sib rivojlanishi uchun zarur bo`lgan asosiy kimyoviy elementlar – C, O, H, N, P, K, Ca, Mg, Fe, S hisoblanadi. Ushbu elementlar, asosan N, P, K o`simliklarga ko`plab miqdorlarda kerak bo`ladi. Shu sababli ular makroelementlar deyiladi, tarkibida shu elementlar bor o`g`itlar esa makroo`g`itlar yoki odatdagi o`g`itlar deyiladi.
Lekin tirik organizmlarda yuqorida aytib o`tilgan 10 element bilan birga juda oz miqdorlarda (mikromiqdorlarda) B, Cu, Co, Mn, Zn, Mo, J kabi kimyoviy elementlar ham zarur. Ular mikroelementlar, tarkibida shunday elementlar bor o`g`itlar esa mikroo`g`itlar deyiladi.
Mineral o`g`itlar oddiy va kompleks o`g`itlarga bo`linadi.