Kelishilgan

Mavsum-marosim qo’shiqlari xalq poeziyasining tarkibiy qismini tashkil etadi. Bu qo’shiqlar xalqimizning qadimiy ommaviy bayramlari, oilaviy rasm-rusumlar bilan bog’liqdir.
Qo'shiq haqida ma'lumot berilgan hamma adabiyotlar­da uning «qo'shmoq» fe'lidan hosil bo'lgani aytiladi. Qo'shiq atamasining kelib chiqishi qanchayin sodda tuyul­masin, og'zaki ijodimizdagi bu janr juda murakkab ruhiy kechinmalarni ifodalashga xizmat qiladi. Qo'shiqning janr xususiyatlari quyidagilardan iborat:
1. Unda inson kechinmalari, quvonch va iztiroblari, qalb so'zlari aks etadi.
2. Qo'shiq shaklan she'riy tarzda bo'ladi. O'zbek xalq qo'shiqlari asosan barmoq vaznida, ba'zan aruzda yaratiladi.
3. Ko'pincha xalq qo'shiqlari to'rt misradan iborat bo'lib, tugal ruhiy holatni ifodalash xususiyatiga ega bo'ladi.
Rivoyatlar afsonalardan hayot haqiqatiga anchayin yaqinligi bilan farq qiladi. Agar afsonalar to'laligicha ajdod­larimiz tomonidan o'ylab topilgan to'qima hikoyalardan iborat bo'lsa, rivoyatlar hayotda ro'y bergan qandaydir ta­rixiy voqealarga asoslanadi.
Totem – deganda, biz dunyodagi turli xalqlar hozirgi paytgacha o’zlariga homiy deb bilgan hayvonlarni tushu­namiz. Jumladan, burgut, sher, yo’lbars, bo’ri, ilon (ajdar); humo kabi hayvonlar va qushlar ko’p xalqlarda alohida e’zozlanadi.
Variantlilik Biror asarning syujet va kompozitsiyasida muhim o’zgarishlar bilan bir necha nusxalarga ega bo’lishi xalq og’zaki ijodidagi variantlilik xususiyatini hosil qiladi.
Versiyalik og’zaki ijodda variantlilikdan kengroq tushuncha hisoblanadi. Agar variantlilikda obrazlar tavsifi, voqealar tizimi, bayon usuli boshqacharoq ko’rinishga ega bo’lsa, versiyada asarlarning nomi ham, voqealarning rivoji ham keskin farqlanadi.
O’zbek xalqi hozirgi paytda ham yo’lbars, ilon, bo’ri, ayiq, tuya, ot, qo’y, qaldirg’och, burgut, baliq kabi qushlar va hayvonlarga hamisha hurmat bilan qaraydilar.


Adabiyotlar:

1. O.Madayev. T.Sobitova. Xalq og`zaki poetik ijodi. “Sharq” nashriyot-matbaa aksiyadorlik ompaniyasi. Toshkent. 2010

2. Imomov K., Mirzayev, T., Sarimsoqov E., Safarov O. O'zbek xalq og'zaki poetik ijodi. T., «O'qituvchi», 1990.
3.Imomov K. O'zbek xalq og'zaki prozasi. T., «Fan», 1981. 3. Umarov S. Rivoyat va hayot. T., «Fan», 1988.
4/ Alaviya M O'zbek xa1q qo'shiq1ari. T., «Fan» 1959.
5. Gu1yor. Farg'ona qo'shiq1ari. T., G'. G'u1om nomidagi badiiy adabiyot nashriyoti. 1967.
6.Oq olma, qizil olma. Qo'shiq1ar. T., G'. G'u1om nomidagi badiiy adabiyot nashriyoti, 1972.
7.Boychechak. Qo'shiq1ar. T., G'. G'u1om nomidagi Adabiyot va san'at nashriyoti. 1983.
8. Hodi Zarif. Ulkan xalq san'atkori. Ergash shoir va uning dostonchilikdagi o'rni. Tadqiqotlar). T., «Fan». 1973. 8-39-bet­lar.
9. Hodi Zarif. Fozil shoir - mashhur dostonchi. Fozil shoir (Tadqiqotlar). T., «Fan». 1973. 5-29-betlar.
10.Gulyor. O'zbek xalq ijodi turkumi. Qo'shiqlar. G'afur G'ulom nomidagi badiiy adabiyot nashriyoti. T., 1967.,49-102­ betlar.
11.Xorazm qo'shiqlari. (To'plovchi va tahrir qilib, nashrga tayyorlovchi J. Qobulniyozov). T., «Fan». 1965.
12.Afzalov M L, O'zbek xalq ertaklari haqida. T., «Fan». 1964.
13.Yusupov J. Xorazm ertagi va hayot haqiqati. T., «Fan».1997.
14. O1tin olma. Hayotiy ertaldar. Birinchi kitob. T., G'afur G'ulom nomidagi Adabiyot va san'at nashriyoti, 1966.
15.Oyjamol. Hayotiy ertaklar. Ikkinchi kitob. T., G'afur G'ulom nomidagi Adabiyot va san'at nashriyoti, 1969;
16. Gulpari. Namangan ertaklari. T., G'afur G'ulom nomida­gi Adabiyot va san'at nashriyoti, 1969.
17. Kulsa - gul, yig'lasa - dur. Ertaklar. T., G'afur G'ulom nomidagi Adabiyot va san'at nashriyoti, 1983.

1 Karimov I. A. O'zbekiston buyuk ke1ajak sari. T., «O'zbekiston», 1998, 56-bet.

1 Mahmud Koshg'ariy. Devonu lug'otit lurk. 3-jild. T., «Fan», 1963. 168-bet.

1 Sarimsoqov B. Marosim folklori. «O'zbek xalq og'zaki poetik ijodi»kitobida. T., «O'qituvchi,>, 1990. 116-bet.

1 Prezident Islom Karimovning «Alpomish» dostonining 1000 yilligiga bag'ishlangan tantanali marosimda o'zlagan nutqi. «Xalq so'zi» gazetasi, 1999-yil, 9-noyabr.

1 Sarimsoqov B., «Alpomish» eposi haqida uch etyud. «Alpomish» ­o'zbek xalq qahramonlik eposi» maqolalar to'plamida. T., «Fan». 1999. l1S-bet.

1 Bu o'rinda turkman o'zbeklarning urug'laridan biri ma'nosini anglatadi.

1 IAfalov M O'zbek xalq ertaklari haqida. T., «Fan» 1964. 25-bet.

2 Imomov K, Mirzayev T., Sarimsoqov B., Safarov O. O'zbek xalq og'zaki poetik ijodi. T, «O'qituvchi», 1990. 192-bet.

1 Imomov K, Mirzayev T., Sarimsoqov B., Safarov O. O'zbek xalq og'zaki poetik ijodi. T., «O'qituvchi». 1990. 169-bet.