Kesim va uning turlari Reja

O‘zbek tilida bog‘lamani qo‘llanishiga ko‘ra ikki turga ajratish mumkin: 1. So‘z bog‘lamalari: bo‘lmoq, hisoblanmoq, sanalmoq, ko‘rinmoq, tuyulmoq, edi, ekan kabilar. 2. Affiks bog‘lama: -dir. Affiks bog‘lama sodda ot kesim tarkibida qo‘llanib, doimiy sintaktik zamonni ifodalaydi. Masalan, Agar yolg‘iz esang hamdam kitobdir, Bilim subhidagi nur ham kitobdir. (Abdurahmon Jomiy) Ko‘pincha mazkur bog‘lanma qo‘llanmasligi mumkin, nol shaklida ishlati­lishi mumkin: Aqlning o‘lchovi – idrok. (Maqol) Dono durdan – a’lo. (Maqol) So‘z bog‘lama tarkibli ot kesimni shakllantiradi va turli mayl, zamon, Shaxs-son ma’nolarini ifodalash uchun xizmat qiladi. Masalan, Yomonga bosh bo‘lguncha, yaxshiga yo‘ldosh bo‘l. (Maqol) Uying tor bo‘lsa ham, ko‘ngling keng bo‘lsin. (Maqol) Shirboz qo‘zining tandir kabobi juda yaxshi bo‘ladi-da. (P.Q.). Avazning akasi ortiq Shu edi. (P.Q.) Tarkibli ot kesim harakat nomi + kerak, lozim, mumkin, shart, darkor kabi so‘zlar shaklida ham kelishi mumkin. Masalan, Endi jiyan panoh istab borsa, qanoti tagiga olishi mumkin. (P.Q.) Bu vatanni tashlab ketmoqchi bo‘lganlarga qat’iy zarba berilmog‘i lozim. (P.Q.)

• O‘zbek tilida bog‘lamani qo‘llanishiga ko‘ra ikki turga ajratish mumkin: 1. So‘z bog‘lamalari: bo‘lmoq, hisoblanmoq, sanalmoq, ko‘rinmoq, tuyulmoq, edi, ekan kabilar. 2. Affiks bog‘lama: -dir. Affiks bog‘lama sodda ot kesim tarkibida qo‘llanib, doimiy sintaktik zamonni ifodalaydi. Masalan, Agar yolg‘iz esang hamdam kitobdir, Bilim subhidagi nur ham kitobdir. (Abdurahmon Jomiy) Ko‘pincha mazkur bog‘lanma qo‘llanmasligi mumkin, nol shaklida ishlati­lishi mumkin: Aqlning o‘lchovi – idrok. (Maqol) Dono durdan – a’lo. (Maqol) So‘z bog‘lama tarkibli ot kesimni shakllantiradi va turli mayl, zamon, Shaxs-son ma’nolarini ifodalash uchun xizmat qiladi. Masalan, Yomonga bosh bo‘lguncha, yaxshiga yo‘ldosh bo‘l. (Maqol) Uying tor bo‘lsa ham, ko‘ngling keng bo‘lsin. (Maqol) Shirboz qo‘zining tandir kabobi juda yaxshi bo‘ladi-da. (P.Q.). Avazning akasi ortiq Shu edi. (P.Q.) Tarkibli ot kesim harakat nomi + kerak, lozim, mumkin, shart, darkor kabi so‘zlar shaklida ham kelishi mumkin. Masalan, Endi jiyan panoh istab borsa, qanoti tagiga olishi mumkin. (P.Q.) Bu vatanni tashlab ketmoqchi bo‘lganlarga qat’iy zarba berilmog‘i lozim. (P.Q.)