Keys study O’zbekistonda geslardan foydalanish…

Keys study...
O’zbekistonda GESlardan foydalanish…
O’zbekistonda elektr energiya xosilqilish jarayoni GESlar bilan ham amalga oshiriladi. O’zbekistoning umumiy elektir energiyasini 5-7% GESlar tashkil qiladi. Va bu kundan kunga kamaymoqda. Suv zaxiralarining kamayishi oqibati GESlarning kichiklashishiga olib kelmoqda. Joriy yilda suv tanqisligi tufayli mamlakatimiz gidroelektr stansiyalarida elektr energiyasi ishlab chiqarish hajmi 23% ga tushib kamaydi. Bu esa istemolchilarni elektr enrgiyasi bilantaminlashga salbiy ta’sir ko’rsatmoqda, GES larda suv hajminig kamligi sababli elektr energiyasi ishlab chiqarish ko’rsatkichlari kamayishi ko’rsatilmoqda va buning natijasida ayrim hududlarda elektr energiyasi taminlashda qisqa mudatli uzulishlar bo’lib turadi. Bu gidroelektr stansiyalarida elektr elektr energiyasi ishlab chiqarishning qisqarishi bilan bog’lioq bo’lib , bu ehtiyojni to’liq qoplash uchun zarur miqdorda elektr energiyasi yetishmasligiga olib keladi.
Savol :

1. 
   O’zbekistonda suv tanqisligini oldini olish bo’yicha qanday tadbirlar amalga oshirilmoqda?
   
2. 
   GAES va GESlar farqi , ishlash prinsipi.
   

Suv resurslardan samarali foydalanishni muofiqlashtiruvchi respublika ishchi guruhi tasdiqlandi. Ishchi guruh suv resurslaridan foydalanishni to’liqnzoratga oldi. Ayniqsa yirik suv omborlaridan suv chiqarishni qatiy ravishda aniq hisob-kitoblarga asoslangan talabnomalari bo’icha amalga oshiriladi. Yana dalalarda, tadbirkorlar uchun ajratilga yerlarda tomchillab sug’orish ishlari amalga oshirilishi, ularga ishchi guruhlar qo’yiishi, takidlandi. Shu bilan prezidentimizning “Suv taminoti boyicha” 2020-yil farmoni bilan amalga oshirildi va bndan buyog’Iga ham qo’llab kelinmoqa. Tomchilab sug’orish ham birinchi yil aniq 100% natija bermasligi ham mumkin, u paxt Bug’doy zorlarga sekin-sekin kirib borishi va yangi texnologiyalar qo’llishi endi samaradorligini oshirish uchun xizmat qilyapti.
GES- suv oqimning energiyasini gidrovlik turninalar yordamida elektr energiyaga aylantirib beradigan gidrotexnika inshootlari va energetika jihozlari majmui. GES binosi 3xil joylashadi.
1)To’g’on yonida 2)to’g’onda chetroqda 3) to’g’ondan pasttda. GES inshootlari majmuida daryo o’ramini to’sib bosim hosil qiladigan bosh inshoot. GES binosiga suv yetkazib beradigan kanal, stansiya bosim uzeli (SBU) yoki bosim suv quvur, suv sathini va sarfini tartibga solib turadigan, ortiqcha suvni chiqarib tashlaydigan va avtomatik qurilmalardan iborat. GAESlar yirik energetik tizimlarda ko’p energiya talab qiladigan ( tig’iz ) vaqtlardagi energiyani to’lririb turish uchun quriladi. GAES ning energiyani akumlatorlash xususiyati nergetik tizimdagi baz’zi vaqt oralig’ida bo’sh bo’lgan elektr enegiyasidan foydalanishga asoslangan. Bu vaqtda GAES nasos rejimida ishlab, suvni pastki hovuzdan yuqoriga haydaydi, tig’iz vaqtda esa yig’ilgan suvdan elektr energiya hosil bo’ladi.