Kimyo” kafedrasi “Himoyaga tavsiya etildi”

Ishning maqsadi. Mazkur kurs ishidan ko‘zda tutilgan maqsad - «Oltingugurt (IV) birikmalari. Oltingugurt (IV) oksid va sulfit kislota» mavzusi bo‘yicha bilim va ko‘nikmalarni mustahkamlashni takomilllashtirishdan iborat.
Ishning vazifalari. Kurs ishining maqsadidan kelib chiqqan holda quyidagi vazifalarni bajarish uchun belgilab oldik:
- Oltingugurt birikmalariga oid ilmiy va o’quv adabiyotlari tahlilini amalga oshirish;
- Oltingugurt (IV) birikmalari o`rganish;
- Oltingugurt (IV) oksid va sulfit kislota haqidagi ma’lumotlarni o’rganish.
Mavzuning nazariy va amaliy ahamiyati: Oltingugurt qadimdan ma'lum element. Oltingugurtning yer kobigidagi og'irlik miqdori 0.05 % ni tashkil etadi. Oltingugurt tabiatda erkin (tugma oltingugurt) xolida va birikmalar (sulfidlar va sulfatlar) holida uchraydi. Eng muhim sulfid rudalar (ularning ko`rinishlariga qarab) kolchedanlar va metall yaltiroqlar nomi bilan yuritiladi. Bular qatoriga temir kolchedani FeS<sub>2</sub>, (buni pirit va oltingugurt kolchedani deb ham yuritiladi.)
Oltingugurt (Sulfur), S - Mendeleyev davriy sistemasining VI guruhiga mansub kimyoviy element. Oltingugurtning eng muhim tabiiy birikmalari metall sulfidlari, mas, FeS<sub>2</sub> - temir kolchedan (pirit), ZnS - aldama pyx, PbS- qo`rg`oshin yaltirogʻi yoki glenit, Cu<sub>2</sub>S - mis yaltirog`i va h.k.
Oltingugurt sulfatlar holida (angidrit CaSO₄ gips CaSO₄*2H₂O, og`ir shpat BaSO<sub>4</sub>, glauber tuzi va q.k.) ham uchraydi. Bundan tashqari, Oltingugurt ko`mir, slanets, neft, tabiiy gazlar, hayvon va o`simlik organizmlarida organik va anorganik birikmalar xrlida mavjud. Mas, oqsilda 0,8-2,4% oltingugurt bor. Tug`ma oltingugurt Meksika, AQSH, Italiya, Yaponiya, MDH mamlakatlarida bir necha allotropik ko`rinishlarda uchraydi. Ulardan muhimlari romb va monoklin singoniyali oltingugurtdir.
Oltingugurt metalloidlar jumlasiga kiradi. U inert gazlar, azot, yod, platina, oltina&n tashqari deyarli barcha elementlar bilan birikadi. Kislorodda 250°da, qavoda 360° da alangalanadi. Oltingugurt birikmalarda —2, +4 va +6 valentli. Ishqoriy metallar, mis, kumush va simob bilan xona temperaturasida, qizdirilganda faqat metallar bilan emas, balki metallmaslar bilan ham reaksiyaga kirishadi. Mas, ftor bilan SF<sub>6</sub>, kislorod bilan SO<sub>2</sub> hosil qiladi. Uning vodorodli birikmasi - vodorod sulfid H<sub>2</sub>S 350°da oltingugurt ustidan vodorod o`tkazib, shuningdek, SO₂ ni qaytarib, H₂S ni oksidlab hosil qilinadi.
Oltingugurtning juda ko`p birikmalari ma`lum. Oltingugurt konlardan (tug`ma Oltingugurt holida) qazib olinadi. Sho`rtang gaz kompleksida shu usulda guvalasimon (komovaya) oltingugurt olinadi. Oltingugurtning 50%ga yaqini sulfat kislota, 25% ga yaqini sulfat sellyuloza, qolgan qismi rezina sanoatiga, sun`iy tola, portlovchi moddalar ishlab chiqarishga, organik sintez va tibbiyot ehtiyojlariga sarflanadi.