Kimyoviy analiz metodlari ma’ruza matni

Kalomel elektrod. Kalomel elektrod tubiga simob quyilgan, uning ustiga kalomel Hg₂Cl₂ pastasi, so‘ngra KCl eritmasi solin- gan shisha idishdan iborat (Hg(Hg₂Cl₂)KCl).
Simobga asbob bilan tutashtirish uchun platina sim tushirilgan. KCl eritmasi tekshiriladigan eritma bilan elektrolitik ko‘prikcha –

19. 
    rasm. Kalomel
    

«agar-agar»li KCl eritmasi to‘ldirilgan nay orqali tutashtirilgan (22-rasm.) Bu elektrodda quyidagi elektr-kimyoviy reak- siya sodir bo‘ladi:

2Hg + 2Cl⁻ − 2e ← →↓Hg Cl

2 2
Kalomel elektrodning potensiali xlorid ionlarining aktivligiga ham bog‘liq bo‘ladi:

elektrod.
^EHg ²⁺ / Hg Cl


o

= E
Hg ²⁺ / Hg Cl
RT
− _F ln a_Cl−

Bunda:
2 2 2 2 2 2

E
o

2

2 2 2
Hg ²⁺ / Hg Cl
^{= E}Hg ²⁺ / Hg Cl
RT

2 2
+ _2F ln EK
Hg₂Cl ₂

1 n KCl eritmasida kalomel elektrodning potensiali +0,281 V ga, to‘yingan KCl eritmasida esa E=+0,224 V ga teng bo‘ladi.
Kumush xloridli, kalomel va boshqa qator taqqoslash elekt- rodlarining potensiallari turli konsentratsiyalarda va haroratlarda o‘rganilgan hamda ularning standart vodorod elektrodga nisbatan qiymatlari aniqlangan. Kumush xloridli elektrodning turli haro- ratlardagi standart potensialini quyidagi tenglama vositasida hisob- lab topish mumkin:

E
o
Ag⁺ / AgCl
= 0,2224 − 6, 4⋅10⁻⁴ (t − 25) − 3,2 10⁻⁶ (t − 25)²

Kalomel elektrod uchun bu tenglama quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:

E
o
Hg ²⁺ / Hg Cl
= 0,2415 − 7,6 10⁻⁴ (t − 25)

2 2 2
To‘yingan kalomel va kumush xloridli elektrodlarning potensi- allari barqaror saqlanib turadi va ular taqqoslash elektrodlari sifati- da indikator elektrodning potensialini o‘lchash uchun ishlatiladi.
Potensiometrik usullar, odatda, ikki xil bo‘ladi:

1. 
   To‘g‘ri potensiometrik usul.
   
2. 
   Teskari potensiometrik usul – potensiometrik titrlash. To‘g‘ri potensiometrik usul indikator elektrodning aniq potensia- lini o‘lchashga asoslangan usul. Bu usul orqali ionlarning aktivli- gi, masalan, vodorod ionlarning aktivligi a_{H +} yoki eritmaning pH
   

i (pH = –lga_H) aniqlanadi.

Ikkinchi usulda, ya’ni teskari potensiometrik titrlash usulida aniqlanadigan modda (reagent) standart (titri, konsentratsiyasi aniq) eritma bilan titrlanadi.
Titrlash jarayonida yacheykaga indikator elektrod va taqqos- lash elektrodi tushiriladi va elektr-kimyoviy reaksiya natijasida hosil bo‘lgan indikator elektrodning potensiali o‘lchanadi.

2.