Kirish. 2 I bob Obraz va Prototip Isajon Sultonning"Alisher Navoiy"asari asosida

3.4 Isajon Sultonning “Alisher Navoiy” asaridagi qahramonlar obrazi va 
prototiplar ramziy ma'nosidagi xulosa.
Isajon Sulton “Alisher Navoiy” asarida buyuk o‘zbek shoiri hayotining 
teranligi va ahamiyatini yetkazish maqsadida personaj va prototiplarning ramziy 
ma’nosiga e’tibor qaratadi. Romandagi asosiy ramziy qahramon Alisher 
Navoiyning o‘zidir. U o‘zbek adabiyoti va madaniyati uchun yangi yo‘l ochuvchi 
payg‘ambar sifatida oldimizda namoyon bo‘ladi. Uning ma’naviyati, haqiqatga 
intilishi xalqning yuksalishi, istiqlol uchun kurashini ifodalaydi. Navoiy o‘z 
millatining kelajagini o‘zgartirish uchun o‘tmishdan kelgan ma’rifatparvar tafakkur 
ramzidir. Yana bir ramziy belgi Machi - go'zallik va uyg'unlikni anglatuvchi ayol 
figurasi. Uning suratida inson tabiatiga xos bo'lgan noziklik va noziklik aks etadi. 
Machi ham Navoiy uchun ideal timsoli va ilhom manbai bo‘lib, uning haqiqiy 
muhabbat va estetik go‘zallikka bo‘lgan izlanishlarini ifodalaydi. 
Romandagi muhim ramziy prototip navushiro bo'lib, tarjimada "yurak" 
degan ma'noni anglatadi. Bu ramz o‘zbek xalqining hayotiyligi va g‘ayratini aks 
ettiradi. Navushiro o‘zbekning har bir qalbida tinmay urib turadigan o‘ziga xos 
millat ruhidir. Muallif navushiro orqali g‘urur va vatanparvarlik tuyg‘ularini, 
shuningdek, ozodlik va taraqqiyotga intilishni yetkazadi. Shunday qilib, Sulton 
personaj va prototiplarning ramziy ma’nosidan foydalanib, Alisher Navoiy va 
uning atrofidagi dunyoning teran va serqirra obrazini yaratadi. Hikoyadagi har bir 
personaj va timsolning o‘ziga xos o‘rni va ma’nosi bo‘lib, o‘quvchiga o‘zbek 
xalqining asl ruhi va madaniyatini anglashga, his qilishga yordam beradi. 

---

28 
Xulosa 
Kurs ishining xulosasi: Isajon Sultonning “Alisher Navoiy” asari asosida 
tasvir va prototip. Tadqiqot jarayonida Isajon Sultonning “Alisher Navoiy” asarida 
yaratilgan mashhur personaj obrazi va prototipi tahlil qilindi. Bu asarda bu 
obrazning yozuvchiga xos xususiyatlar va dunyoqarashini yaqqol ifodalovchi 
chuqur ramziy salohiyat mavjudligi aniqlandi. 
Isajon Sulton “Alisher Navoiy” obrazi bilan Vatanga cheksiz muhabbat, 
fidoyilik va vatanparvarlikni ifodalay olgan. Qahramon obrazi inson qalbi 
idealining timsoliga aylanib, uning yuksak ma’naviyati va hayotini xalq 
farovonligi yo‘lida xizmat qilishga bag‘ishlashga tayyorligini namoyon etadi. Bu 
personajning prototipi XIV asrning mashhur turkman shoiri, mutafakkiri va olimi 
haqiqiy Alisher Navoiy edi. Isajon Sulton bu tarixiy shaxsning asosiy shaxsiyat 
xususiyatlarini o‘z ijodiga puxtalik bilan kiritib, uning shaxsi haqida uyg‘un 
tasavvur hosil qilgan. 
Alisher Navoiy obrazini tahlil qilar ekanmiz, uning intellektual 
qobiliyatlari, qiziqishlari serqirraligini qayd etish mumkin. Qahramon bilimga 
o‘ziga xos ehtirom ko‘rsatadi, haqiqatni idrok etishga intiladi va shu orqali o‘z 
xalqi ma’naviyatini yuksaltiradi. Alisher Navoiy o‘z asarlarida o‘z davri 
muammolarini aks ettiradi, falsafiy masalalarga to‘xtalib, mustahkam axloqiy 
qadriyatlarni ulug‘laydi. Alisher Navoiy siymosining inkor etib bo‘lmaydigan 
afzalligi uning ilhomlantiruvchi kuchi va san’atga hurmatli munosabatidadir. U 
so‘z go‘zalligini targ‘ib qiladi, estetika ahamiyatini ta’kidlab, ma’naviy va 
dunyoviy qadriyatlar birligini yaratadi. 
Demak, Isajon Sulton o‘z ijodida yaratilgan Alisher Navoiy obrazi va 
prototipi asl Alisher Navoiy shaxsining tarixiy ahamiyatini ifodalovchi, uning 
ta’limotining teran ma’nosini ifodalovchi muhtasham ijoddir. "Alisher Navoiy" 
asari Isajon Sultonning yaratgan va uning hayotiy tarixida ilhomlangan bir asaridir. 

---

29 
Bu asar Alisher Navoiyning hayoti, ijodi va uning adabiy merosi bilan bog'liq 
tahlillarni o'z ichiga oladi. 
Isajon Sulton "Alisher Navoiy" asarida Alisher Navoiyning obrazini va 
prototipini tasvirlab, uning shaxsiyatini va intellektual qobiliyatlarini kashf etadi. U 
asarda Alisher Navoiyning ilmiy, adabiy va ijodiy faoliyatini, uning ma'naviyatini 
va g'ayratini, turli xil adabiy janrlarda yaratgan asarlarini va ularning mazmunlarini 
o'z ichiga oladi. Bu asar Navoiyning hayotidagi tajribalari, adabiy iztirob va 
tarbiyasini, uning milliy va madaniy g'oyalarini, ijodiy qalamining kuch va rangini 
o'rganishga yordam beradi. Isajon Sultonning "Alisher Navoiy" asari Navoiyning 
o'ziningki bo'lib olishini, uning mahorat va muqaddasligini, o'zbek adabiy tarihi va 
madaniyatidagi o'rni va ahamiyatini ham ko'rsatadi. 
"Alisher Navoiy" asari Alisher Navoiyning hayotining bir qismi bilan 
bog'liqligini tushunish, uning ijodiy yutuqlarini va adabiy merosini o'rganish uchun 
muhim manba sifatida qarash mumkin. Ushbu asar Navoiyning hayoti va ijodi 
haqida o'qituvchilar, o'quvchilar va adabiyatshunoslar uchun qiziqarli va foydali 
bo'lishi mumkin. 
Shunday qilib, kurs ishi adabiy qahramonlar obrazlarini yaratish jarayoni 
va prototiplaridan foydalanishni aniq bir misol – Isajon Sultonning “Alisher 
Navoiy” asaridan foydalanib ko‘rib chiqish imkonini berdi. Qahramonlar 
obrazlarini tahlil qilish, ularning real odamlar bilan bog‘lanishi va ramziy ma’nosi 
adabiy asarlarni tushunish va talqin qilishda yangi istiqbollarni ochadi. Ushbu 
masalani o'rganish ijodkorlik mexanizmlarini yaxshiroq tushunishga va adabiyot 
olamiga o'zining xilma-xilligi va chuqurligi bilan kirib borishga yordam beradi. 

---

30