Kislorodli balans deb

Zarbli tulkin va unga zonada sodir buladigan ximik almashuvlar (portlash natijasida) – birgalikda detonastiyali tulkin deb ataladi.
PM lar detonastiyasi nazariyasi asoslari
Kislorodli balans deb, PM tarkibidagi kislorod mikdorining uning (PM ning) tarkibida bulgan yonuvchi komponentlarning tula oksidlanishi uchun kerak bulgan kislorod mikdoriga nisbatiga aytiladi
O-balansli (tarkibida yonuvchi komponentlarni tula oksidlashga etarli kislorodi bor).
Manfiy balans - (yonuvchi komponantlarni tula oksidlash uchun kislorod etmaydi)
Musbat balansi - (tarkibida yonuvchi komponentlarni tula oksidlab yana ortib koluvchi) deb farklanadi.


Portlanish issiqligi – tog’ jinislarini maydalashdagi sanoatlashgan portlovchi moddalarning eng asosiy tavsifi bo’lib, 1kg portlovchi modda portlanish jarayonida ajralib chiqadigan darajasiga aytiladi va kkal/mol yoki kkal/kg, o’lchov birligida o’lchaniladi.


Portlatish harorati – portlatish ishlari jarayonida portlatish maxsulotlarni isitib, atmofera va atrof muhitga ajralib chiqadigan maksimal harorat bo’lib, quyidagi formula bilan aniqlanadi:


Portlatish harorati – portlatish ishlari jarayonida portlatish maxsulotlarni isitib, atmofera va atrof muhitga ajralib chiqadigan maksimal harorat bo’lib, quyidagi formula bilan aniqlanadi:


Detonastiya – portlash bosimining birdaniga oshishi hisobiga va moddaning bir turdan ikkinchi turga o’tishi, moddadagi o’zgarmas va tovush to’lqinidan yuqori tezlikka ega bo’lgan zarb to’lqinining tarqalishiga aytiladi


Yonish – PM ni kuchli qizdirilgan sharoitdagi chaqnashning yuqori haroratida yuzaga kelib, moddalarda sekin xolatda tarqaladi. Moddalarning yonish tezligi PM larning fizik-kimyoviy xossalariga va tashqi sharoitlarga (bosim, harorat) bog’liq


Portlatish ishlarining to’liq issiqlik energiyasi - deb PM portlagandagi ajralib chiqqan patenstial energiyasidan kimeviy yuqotishlarini chiqarib tashlangan qismiga aytiladi.


Portlatishning bajargan to’liq ishi deb uning portlagandagi ajralib chiqadigan issiqlik energiyasidan issiqlikni ideal yuqotish va atrof muxitni isitish uchun sarf bo’ladigan qismidan chiqarib tashlangan miqdoriga aytiladi


Portlanish ishlarining foydali bo’lgan mexanik ish bajarish formasi deb, uning to’liq bajargan ishidan portlatishning zararli bo’lmish mexanik ishlarini chiqarib tashlangan qismiga aytiladi

Vertikal zaryadlar – portlatilayotgan muxitning gorizontal yuzasiga tugri burchak ostida joylashtirilgan zaryadlar kiradi.

Gorizontal zaryadlarga – portlatilayotgan muxitning yuzasiga parallel joylashtiriladigan zaryadlar kiradi.
Kiya zaryadlar – portlatilayotgan muxitning gorizontal yoki vertikal yuzasiga utkir burchak bilan joylashtirilgan zaryadlar kiradi.
Doirasimon zaryad – doira shakli bulib, daraxtlarni yikitishda, kuvurlarni kesishda va boshkalarda kullaniladi.


Tashki zaryadlar – portlatiladigan ob’ekt ustiga joylashtiriladi
Ichki zaryadlar – portlatilishi kerak bulgan muxitning uziga joylashtiriladi
Yumshatuvchi zaryad – bu zaryad portlaganda muxitning ma’lum bir xajmi parchalanadi, portlatilayotgan muxit yuzasida kuzga kurinarli itkitib varonkasi xosil bulmaydi.

Kamuflet zaryadi – deb shunday PM ichki zaryadiga aytiladiki, uning parchalovchi kuchi ta’siri portlatilayotgan kattik muxit yuzasiga ta’sir etmaydi va fakatgina zaryad yakinidagi muxitda unga katta bulmagan yakindagi muxitda maydalab-kisib parchalaydi yoki er osti bushligi xosil kiladi

Portlatish ishlari texnologiyasi deb- portlatuvchi moddalar energiyasini samarali xamda bexatar ishlatishga karatilgan tashkiliy tadbirlar va texnologik usullar yigindisiga aytiladi.


Zaryadlash zichligi deb – portlovchi modda zaryadi massasining, shpurning zaryadlanadigan kismi xajmiga nisbatiga aytiladi


Zaryadlashning nisbiy zichligi – zaryad massasining shpur eki skvajinaning tula xajmiga nisbatini kursatadi va 0,5-0,7 kg/dm³ ga teng buladi.


Portlatuvchi moddaning solishtirma sarfi – bu talab etilgan xajm birligidagi (portlatilaetgan muxitda) tog jinsini portlatish uchun zaryad bulgan portlatuvchi modda mikdoridir


Shpurli zaryadlash metodi deb – shpurlarni parmalash (burgilash), tozalash, ulchash, portlatuvchi moddani va boevikni tayerlash, shpurlarni zaryadlash, tikinlash, portlatuvchi tarmokni tayerlash, zaryadlarni portlatish va portlatilgan joyni karab chikish kabi tayergarlik va portlatishni bajarishdaggi texnik amal va usullar yigindisiga aytiladi.


Tikinlagich (zaboynik) – Shpurlarni zaryadlashda patronlarni joylashtirish va zichlashtirish uchun ishlatiladigan – dumalok kilib yunalgan yagoch (sterjen) enki yagoch uchli alyuminiydan yasalgan (diametri shpur diametridan kichik bulgan) sterjendir


Skvajinali zaryadlash metodi deb – skvajinalarni parmalash, tozalash va ulchash, PMni tayerlash, boeviklarni tayerlash skvajinalarni zaryadlash (4 – chizma) va tiniklash, portlatuv tarmogini tayerlash va tekshirish, skvajinali zaryadlarni portlatish va portlatish joyini tekshirish kabi texnik amal va usullar yigindisiga aytiladi

Ochik, er yuzasidagi skvajinaning boshlanish kismi – skvajina bugizi (ustem skvajina) deb ataladi, pastki kismi – tubi deb va ichki en tekisligi esa – skvajina devori deb ataladi.

Quduqning pastki qismida olingan kengaytma qozon deb ataladi va unga joylashtirilgan PM — qozon zaryadidir.