Kitabın adı: Aqrar sahədə mülki müdafiə

      Məhsulun  radioaktiv  çirklənmədən  təmizlənməsi.  Bəzi 
çirklənmiş bitkiçilik məhsulları çox sadə ilkin texnoloji təmiz-
ləmə  üsulları  ilə  səmərəli  dezaktivasiya  oluna  bilər.  Bəzi  belə 
üsulların səmərəliliyini  aşağıdakı cədvəldən görmək mümkün-
dür. 
Kök və tərəvəz məhsullarının dezaksivasiyası kimi axar su 
ilə təmiz yuma, yaxud qabığının və örtük yarpaqlarının təmiz-
lənməsi  hesab  edilir.  Kartofun  ,  pomidorun,  xiyarın,  yerkökü-
nün  yuyulması  10  və  daha  cox  dəfə  radioaktiv  cirklənməni 
azalda  bilər.  Buğda  və  dənli  bitkilərin  (vələmir,  qarabaşaq  və 
s.) həmin dərəcədə radioaktiv maddələrdən təmizlənməsi üçün 
üst təbəqənin (qatın) kənarlaşdırılması lazımdır. 
     Daha  yüksək  dezaksivasiya  dərəcəsi  kartof  və  buğda  məh-
sullarından  nişasta  (50 dəfə) və spirt (1000 və daha cox),  şə-
kər cuxundurundan qənd üçün (50 dəfə) texnoloji emal prose-
sində  əldə  olunur.  Yağlı  bitkilərinin  son  məhsul  istesalında  
(yağ) ekstraksiya yolu ilə alınan məhsul istənilən halda istifadə 
üçün təhlükəsizdir. 
    Tərkibindəki  azyaşayan  radioaktiv  izotopların  parcalanma 
vaxtı gözlənilməklə çirklənmiş məhsulun saxlanması məhsulun  
radioaktiv  cirklənməsini  bir  necə  dəfə  azaltmağa  imkan  verən 
səmərəli üsuldur. 
       Azyaşayan  radioaktiv  izotopların  parçalanması  hesabına 
məhsulun  təmizlənmə  dərəcəsinin  müəyyən  edilməsi  və  həm-
çinin  məhsulun  saxlanma  müddətinin  müəyyənləşdirilməsi 
üçün şəkildə göstərilən nomoqramdan istifadə edilir.  
Maili  xətdə  saxlanma  zamanı  məhsulda  radioaktivliyin  
neçə dəfə azalması rəqəmlə ifadə olunmuşdur.  
Bu  rəqəmi  müəyyən  etmək  üçün  sol  oxda  (T
1
)  səpinin 
çirklənmə vaxtından məhsuldakı radioaktivliyin müəyyən edil-
məsinə qədər olan günləri, sağ oxda isə məhsulun nəzərdə tutu-
lan  saxlanma  günlərinin  sayını  müəyyən  etmək  lazımdır. 
Müəyyən edilmiş rəqəmlər düz xətlə birləşdirilir. 

---

 
120 
Cədvəl 8 
Radioaktiv çirklənmiş məhsulların dezaktivasiya fəndlərinin 
səmərəliliyi 
Bitki, 
məhsulun bir hissəsi 
Təmizləmə üsulu 
Radioaktiv 
çirklənmənin azalması 
Buğda, arpa (toxum)  Havalanma (4 dəqiqə) 
Axar su ilə yumaq     
(1 saat) 
10% 
20-70% 
Düyü, qarabaşaq 
(toxum) 
Üst təbəqənin 
kənarlaşdırılması 
10-20 dəfə 
Pomidor, xiyar 
Axar su ilə yumaq  
Yuyulmuş tərəvəzin 
turşuya qoyulması 
3 – 10 dəfə 
2 – 2,5 dəfə 
Turp, çuğundur 
Kök bitkisinin başını 
kəsmək 
20 dəfə 
Kələm 
Örtük yarpaqlarının 
soyulması 
40 dəfə 
Kartof 
Yuyulmuş bitkinin 
təmizlənməsi 
2 dəfə