130
5.13. Bitkilərin bakterioloji silahlarla zəhərlənməsində
mülki müdafiə tədbirləri
Bioloji vasitələrlə zəhərlənmə faktı qeydə alındıqda törədi-
cinin növü müəyyənləşdirilir və bütün sahədə müşahidə aparı-
lır. Müşahidə prosesində zəhərlənmə sərhədləri və hər 1m
2
sa-
həyə düşən törədicinin miqdarı, hər sahənin ilkin zəhərlənmə
dərəcəsi və törədicinin inkişaf imkanları müəyyən edilir.
Havada və əkin sahəsində bitkilərin sürmə xəstəliyinin tö-
rədiciləri aşkar edildikdə törədicinin sahədə mümkün inkişafı
müəyyən edilir və sahələrin kimyəvi preparatlarla emal edilmə-
sinin vaxtı və ardıcıllığı planlaşdırılır. Bu törədicilərlə mübari-
zə üçün sineb və polikarbasinin müxtəlif qarışıqları daha məq-
sədyönlüdür. Sürmə xəstəliyi törədicilərinə qarşı səmərəli mü-
barizə üçün kimyəvi preparatlarının tətbiqinin vaxtının düzgün
müəyyən olunması vacibdir.
Vaxtın müəyyən edilməsi aşağıdakı qaydada aparılır. Törə-
diciyə qarşı ilkin mübarizə havada və ya əkin sahəsində onun
müşahidə edildiyi vaxtdan başlanır. Sonra buğdanın zəhərlən-
miş hissəsi analiz olunur və onun köbəliyinin davam etmə
müddəti müəyyən olunur. Törədicinin inkişafetmə müddəti
temperaturdan asılıdır. Temperatur yüksək olduqda onun inki-
şafı sürətlənir, inkişaf müddətinin başa çatması üçün sürmə
xəstəliyi törədicilərdə 125ºC-yə bərabər olan səmərəli tempera-
turlar cəmindən asılıdır. Törədicinin inkişafının minimal tem-
peraturu +2ºC-yə bərabərdir. Bunları nəzərə alaraq törədicinin
inkişafını aşağıdakı düsturla müəyyən etmək olar:
t
-
T
C
M
,
burada
M – törədicinin
davametmə müddəti;
C – səmərəli temperaturların cəmi (burada 125ºC);
T – orta sutkalıq
temperatur;
t – törədicinin inkişafının minimal temperaturudur +2ºC.