Klinik protokol Az ərbaycan Respubl
Yüklə 4,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Klinik protokol Az ərbaycan Respubl ikas
ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhiyy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r.
Klinik protokol Az ərbaycan Respubl ikas
ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhiyy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi kollegiyasının 10 may 2011-ci il tarixli 20 saylı qərarı ilə təsdiq edilmişdir
ZAHILIQ DÖVRÜNÜN QANAXMALARI ÜZRƏ KLİNİK PROTOKOL Bakı – 2011 1
Klinik protokol Az ərbaycan Respubl ikas
ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhiyy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r.
57.16 Z 15
Z 15 Zahılıq dövrünün qanaxmaları üzrə klinik protokol – 36 səh. Klinik protokol ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi tərəfindən maliyyələşdirilən “İlkin Səhiyyə Xidmətlərinin Gücləndirilməsi” (İSXG) Layihəsi çərçivəsində Abt Associates Inc şirkətinin dəstəyi ilə işlənib hazırlanmışdır.
2
Klinik protokol Az ərbaycan Respubl ikas
ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhiyy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r.
3 Klinik protokolun redaktoru: C.Məmmədov – Səhiyyə Nazirliyi İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzinin direktoru
F.Əliyeva – Səhiyyə Nazirliyi ET Mamalıq və Ginekologiya İnstitutunun direktoru, Səhiyyə Nazirliyinin baş mama-ginekoloqu, dosent, t.e.n. V.Qurbanova – Bakı şəhəri 4 saylı doğum evinin baş həkimi, t.e.n. Ş.Əsədova – Azərbaycan Tibb Universiteti, II mamalıq və ginekologiya kafedrasının dosenti, t.e.n. R.Vəzirova – Azərbaycan Tibb Universiteti, I mamalıq və ginekologiya kafedrasının assistenti M.Həsənova – Səhiyyə Nazirliyinin ET Mamalıq və Ginekologiya İnstitutu, həkim mama-ginekoloq, baş elmi işçi, t.e.n. F.Qəhrəmanlı – Səhiyyə Nazirliyinin ET Mamalıq və Ginekologiya İnstitutu, həkim mama-ginekoloq L.Orucova – Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi, Tibb keyfiyyətinin standartları şöbəsinin həkim-metodisti
R.Nadişauskiyene – ÜST-nin Reproduktiv Sağlamlıq və Tədqiqatlar üzrə Avropa Regional Şurasının sədri, Britaniya Krallığının Mamalıq və Ginekologiya Kollecinin üzvü, professor, t.e.d. Kestutis Rimaitis – Avropa Anestezioloqlar Cəmiyyətinin üzvü (ESA), Avropa Regional Anesteziya Cəmiyyətinin üzvü (ESRA), Kaunas Tibb Universiteti Mamalıq və Ginekologiya Klinikasının Anesteziologiya və İntensiv Terapiya şöbəsinin müdiri, professor, t.e.d. H.Bağırova – Azərbaycan Tibb Universiteti, II Mamalıq-ginekologiya kafedrasının müdiri, professor, t.e.d. E.Əliyeva – Azərbaycan Tibb Universiteti, III Mamalıq-ginekologiya kafedrasının müdiri, professor, t.e.d. L.Rzaquliyeva – Ə.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutu, Mamalıq-ginekologiya kafedrasının dosenti, t.e.n.
Klinik protokol Az ərbaycan Respubl ikas
ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhiyy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r.
4 Sübutların etibarlılıq dərəcəsi və elmi tədqiqatların tipləri Sübutların etibarlılıq dərəcəsi Sübutların mənbələri (elmi tədqiqatların tipləri) Ia Sübutlar meta-analiz, sistematik icmal və ya randomizasiya olunmuş klinik tədqiqatlardan (RKT) alınmışdır Ib Sübutlar ən azı bir RKT-dən alınmışdır IIa Sübutlar ən azı bir yaxşı planlaşdırılmış, nəzarət edilən, randomizasiya olunmamış tədqiqatdan alınmışdır
Sübutlar ən azı bir yaxşı planlaşdırılmış kvazi- eksperimental tədqiqatdan alınmışdır
Sübutlar təsviri tədqiqatdan (məsələn, müqayisəli, korrelyasion tədqiqatlar, ayrı-ayrı halların öyrənilməsi) alınmışdır IV Sübutlar ekspertlərin rəyinə və ya klinik təcrübəyə əsaslanmışdır
Klinik protokol Az ərbaycan Respubl ikas
ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhiyy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r.
5 Tövsiyələrin etibarlılıq səviyyəsi şkalası Tövsiyənin etibarlılıq səviyyəsi Tövsiyənin əsaslandığı sübutların etibarlılıq dərəcəsi A
RKT-lərin yüksək keyfiyyətli meta-analizi, sistematik icmalı və ya nəticələri uyğun populyasiyaya şamil edilə bilən, sistematik səhv ehtimalı çox aşağı olan (++) irimiqyaslı RKT.
B
Kohort və ya klinik hal - nəzarət tipli tədqiqatların yüksək keyfiyyətli (++) sistematik icmalı, yaxud
keyfiyyətli kohort və ya klinik hal - nəzarət tipli tədqiqat, yaxud
sistematik səhv riski yüksək olmayan (+) RKT.
Sübutların etibarlılıq dərəcəsi Ib və IIa. C
Nəticələri uyğun populyasiyaya şamil edilə bilən, sistematik səhv riski yüksək olmayan (+) kohort və ya klinik hal - nəzarət tipli və ya nəzarət edilən, randomizasiya olunmamış tədqiqat, yaxud
edilə bilməyən, sistematik səhv riski çox aşağı olan və ya yüksək olmayan (++ və ya +) RKT.
D
Klinik hallar seriyasının təsviri, yaxud
Nəzarət edilməyən tədqiqat, yaxud
Ekspertlərin rəyi.
Yüksək səviyyəli sübutların mövcud olmamasının göstəricisidir.
Klinik protokol Az ərbaycan Respubl ikas
ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhiyy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r.
6 İxtisarların siyahısı: APTV – aktivləşmiş porsial (hissəvi) tromboplastin vaxtı AT – arterial təzyiq BÇİ – bədən çəkisinin indeksi DDL-s – damar daxili laxtalanma sindromu DQH – dövr edən qanın həcmi DSQ – doğuşdan sonrakı qanaxma XBT-10 – Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatı (10-cu baxış) Hb – hemoqlobin Ps – nəbz Rh faktor – rezus-faktor T – vaxt TDP – təzə dondurulmuş plazma ZDQ – zahılıq dövrünün qanaxmaları ÜDS – ürək döyünmələrinin sayı ÜST – Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı
Klinik protokol Az ərbaycan Respubl ikas
ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhiyy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r.
7 Protokol doğum evlərinin həkim mama-ginekoloqları, mamaları, anestezioloq-reanimatoloqları üçün nəzərdə tutulub. Pasiyent qrupu: zahılıq dövründə olan qadınlar Protokolun məqsədləri:
azaldılması.
Doğuş və zahılıq dövründə qanaxma nəticəsində baş verən ana ölümünün azaldılması.
diaqnostika və müalicəsinə sübutlu təbabət prinsiplərinə əsaslanan vahid yanaşmanın tərtibi. ÜMUMİ MÜDDƏALAR Doğuşdan sonrakı (zahılıq dövrü) qanaxma (DSQ) – qadının həyatı üçün təhlükə törədən və kliniki əhəmiyyətli patoloji dəyişikliklərə gətirən istənilən miqdarda qan itkisidir. DSQ – uşaq doğulduqdan sonra 500 ml və daha çox qan itkisidir. Anemiya, hipertenziv vəziyyətlər və ekstragenital xəstəliklər zamanı daha az miqdarda qan itkisi şokun yaranmasına səbəb ola bilər. Doğuşdan sonra ilk 24 saat ərzində olan qan itkisi erkən, 24 saatdan 6 həftəyə qədər olan qan itkisi gecikmiş DSQ hesab olunur. Epidemiologiya Qanaxmalar – dünyada ana ölümünün əsas səbəbidir. Hər 4 dəqiqədə bir qadın doğuş qanaxmasından ölür. Əksər hallarda ana ölümü doğuşdan sonra ilk 24 saat ərzində olan qanaxma nəticəsində baş verir. Etiologiya Doğuşdan sonrakı qanaxmalar 4 əsas etioloji proseslərin pozulması nəticəsində ola bilər və bunlar “4T” faktorları kimi göstərilir.
Klinik protokol Az ərbaycan Respubl ikas
ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhiyy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r.
8 Cədvəl 1. Risk faktorları Risk faktorları Dörd T Doğuşdan əvvəl Doğuş və doğuşdan sonra T onus (70%)
doğuşların sayı
anamnezində DSQ
çoxdöllü hamiləlik
çoxsulluluq
cift gəlişi
ciftin vaxtından əvvəl qopması
Asiya etnik mənsubluğu
piylənmə (BÇİ>35)
yaş (40-dan yuxarı)
iri döl
doğuşun induksiyası
doğuşun davamiyyətinin uzanması (12 saatdan çox)
T ravma (20%)
uşaqlıq üzərində aparılan cərrahi müdaxilə
keysəriyyə kəsiyi əməliyyatı
uşaqlığın cırılması
yumşaq doğuş yollarının cırılması
T oxumalar (10%)
ultrasəs müayinəsinə əsasən ciftin anormal plasentasiyası
T rombin (1%)
preeklampsiya (hipertenziv vəziyyətlər)
ölü uşağın ana bətnində uzun müddət ləngiməsi
VIII faktorun çatışmazlığı – hemofiliya “A”
hemofiliya “B”
Villebrand xəstəliyi
trombositopenik purpura
doğuşda hərarətin yüksəlməsi
emboliya
sepsis Çox hallarda doğuşdan sonrakı qanaxmaların risk faktorları təyin olunmur.
Klinik protokol Az ərbaycan Respubl ikas
ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhiyy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r.
9 Doğuşdan sonrakı qanaxmalar nəticəsində ana ölümünün səbəbləri:
Qan itkisinin miqdarının, qadının kliniki vəziyyətinin düzgün qiymətləndirilməməsi
Cərrahi yardımın gecikdirilməsi. Çox hallarda bu səbəbləri yaradır:
Qan köçürülmə, cərrahiyyə və s. xidmətlərin əlaqəli işində çatışmazlıq.
Daha yüksək səviyyəli müalicə müəssisəsinə köçürülmə işinin düzgün təşkil olunmaması. XBT-10 ÜZRƏ TƏSNİFAT 072 Doğuşdan sonrakı qanaxma 072.0 Doğuşun III dövründə qanaxma 072.1 Doğuşdan sonra erkən dövrdə baş verən digər qanaxmalar 072.2 Gec və ya ikincili doğuş sonrası qanaxma 072.3 Doğuş sonrası KLİNİK ƏLAMƏTLƏR Döl doğulduqdan sonra doğuş yollarından qan duru və ya laxtalar şəklində xaric olur. Qanaxma fasilə ilə və ya fasiləsiz ola bilər. Qanaxmanın kliniki əlamətlərinin qiymətləndirilməsi:
Sistolik AT < 90 mm.c.st.
Nəbz > 90 vurğu/dəqiqədə
Tənəffüsün tezliyi > 20 hərəkət/dəqiqədə
Sidik ifrazı < 30 ml/saat
Mərkəzi sinir sistemi - gərgin, tormozlaşmış, huşun qaralması. Qanaxmaların və şokun erkən mərhələsində laborator müayinələr (Hb, Ht) məlumatlı deyil, sonrakı mərhələdə isə nəzərə çarpan hemodilyusiya səbəbindən real vəziyyətə uyğun gəlməyə bilər.
Klinik protokol Az ərbaycan Respubl ikas
ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhiyy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r.
10 ‼ Həkim hər bir qadında hemorragik şokun yaranması riskini qiymətləndirməli və müalicə tədbirlərinin aparılmasına hazır olmalıdır (C). Şokun əlamətləri qan itkisinin 30%-dan artıq olmasını göstərir. DİAQNOSTİKA Doğuşdan sonra qadınların rutin monitorinqi Uşaqlıq tonusuna nəzarət (uşaqlıq kürəvarı formada və bərk olmalıdır):
Doğuşdan sonra ilk bir saat ərzində hər 15 dəqiqədən bir
2-ci saat ərzində hər 30 dəqiqədən bir
İlk sutka ərzində hər 4 saatdan bir Cədvəl 2. Doğuşdan sonrakı qanaxmaların diferensial diaqnostikası Simptom və əlamətlər Diaqnostika Təxmini diaqnoz Doğuşdan sonrakı erkən qanaxmalar Uşaqlıq yumşaqdır və yığılmır Şok Uşaqlığın atoniyası Doğuşdan sonrakı erkən qanaxmalar Cift tamdır Uşaqlıq yığılıb Uşaqlıq boynunun, uşaqlıq yolunun və aralığın cırılması Doğuşdan sonra 30 dəqiqə müddətində cift ayrılmır Erkən DSQ Uşaqlıq yığılmışdır Ciftin ayrılmasının ləngiməsi Ciftin ana səthinin defekti Erkən DSQ Uşaqlıq yığılmışdır Ciftin defekti - ciftin hissələrinin ayrılmasının ləngiməsi Uşaqlıq dibi palpasiya zamanı əllənmir Yüngül və ya intensiv ağrılar Çevrilmiş uşaqlığın uşaqlıq yolundan görünməsi Erkən DSQ Uşaqlığın çevrilməsi
Klinik protokol Az ərbaycan Respubl ikas
ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhiyy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r.
11 Doğuşdan 24 saatdan çox keçdikdən sonra başlanan qanaxma Zahılıq dövrünün gününə uyğun olmayan uşaqlıq (daha böyük və yumşaq olması) Müxtəlif intensivli qanaxma (yüngül və ya güclü, fasiləli və ya fasiləsiz), xoşagəlməz qoxu ilə Gecikmiş DSQ Erkən DSQ Şok Gərgin qarın Anada nəbzin tezləşməsi Uşaqlığın cırılması Doğuşdan sonrakı qanaxmanın profilaktikası
Doğuşa qədər anemiya və digər risk faktorlarının müəyyən edilib, aradan qaldırılması.
venası kateterizasiya olunmalıdır.
Doğuşun 3-cü dövrünün aktiv aparılması
Uşaq doğulduqdan sonra birinci dəqiqə ərzində 10 vahid ə/d və ya 5 vahid v/d oksitosinin yeridilməsi (qarnı palpasiya edib digər uşağın olmamasına əmin olduqdan sonra). (A)
Ciftin göbək ciyəsindən kontrol olunan traksiya vasitəsi ilə doğulması
Ciftin göbək ciyəsinin kontrol olunan traksiyaların texnikasına əlavə 1-də göstərilən bəndlərə uyğun diqqətlə və ardıcıllıqla riayət olunmalıdır! Təbii yolla olan doğuşlarda 3-cü dövr aktiv aparılmalıdır, bu halda doğuşdan sonra qanaxma riski 60%-ə qədər azalır (A). Keysəriyyə kəsiyi əməliyyatı zamanı 5 vahid oksitosin vena daxilinə tədricən yeridilir (C).
Əlavə 1-ə bax.
Klinik protokol Az ərbaycan Respubl ikas
ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhiyy ə v
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r.
12 Oksitosinin digər uterotonik dərman vasitələrindən üstünlüyü:
yeridildikdən 2-3 dəqiqə sonra təsir göstərir
minimal əks təsirə malikdir
bütün qadınlara təyin oluna bilər Oksitosin olmadıqda digər uterotonik dərman vasitələrindən istifadə etmək olar:
Metilerqometrin
0,2 mq (1.0 ml) ə/d (arterial hipertenziya olmadıqda) ( B) və ya döl doğulduqdan bir dəqiqə sonra mizoprostol (saytotek) 600 mkq peroral (və ya dil altına) və ya rektal (B). Mizoprostolun qəbulundan sonra əlavə təsirlər yarana bilər (qısa müddətli titrəmə və hipertermiya).
Yüklə 4,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|