Ko`k yo`tal

KLINIKASI. Kuzgatuvchining virulentligi, bolaning yoshi, organizmning immun xolatiga boglik. Kukyutal asta – sekin boshlanib, 2- 3 xaftada avjiga chikadi. Kasallik kechishida 4 ta davr farklanadi: 1) yashirin, 2) boshlangich. 3) spazmatik,
4) tuzalish.
Yashirin davri 5-20 kungacha, urtacha 10 – 12 kun davom etadi.
Boshlangich davri 7 – 14 kun davom etib, emlanganlarda 21 kungacha, erta yoshli bolalarda esa 3-5 kun davom etadi.
Kasallikning asosiy belgisi yutal bulib, boshida oddiy kuruk, kechkurun paydo buluvchi yutal kurinishida kayd etiladi. Tana xarorati odatda norma lyoki subfebril buladi. bola uzini nisbatan yaxshi xis kiladi. Yutal asta – sekin kuchayib boradi, chuziladi va xurujsimon kurinishga utadi.
Spazmatik davrida xurujsimon yutal avjiga chikadi, boshka belgilar xam yakkol namoyon buladi. Xurujsimon yutal ketma- ket kechuvchi yutal xurujlari va ular orasida xushtaksimon nafas olish – reprizlardarn iborat buladi. Yutal paytida bola kuchanadi, yuzlari kizarib ketadi, tsianoz bulishi mumkin. Tili tashkariga osilib chikadi. Yutal xuruji kuruk, tinik balgam kuchishi yoki kusish bilan tguaydi. Reprizlar xozirgi paytda kam kuzatilmokda. Kusish xam barcha bemorlarda kuzatilavermaydi. Yutal xurujlari soni 5 dan 40-50 martagacha yetishi mumkin. Xurujlar uyku vaktida paydo bulib,yu toza xavoda kamayadi. Yutal xuruji paydo buishiga boshka ta’sirlar (kurkinch, ogrik, ovkatlantirish) turtki bulishi mumkin. Katta yoshdagi bolalar xuruj kelishini oldindan sezishi mumkin va bunda tomokda kichishish paydo buladi. Yutalsiz paytida bolaning burun- lab uchburchagi biroz tsianotik, yuzi tundlashgan, kovoklar shishgan buladi. Ba’zida xuruj paytida selkralarga kon kuyilishi, burunning konashi yuzida patexiyalar paydo bulishi mumkin.
Yutal xurujlari asta -sekin kuchayib borib, spazmatik davr 2- xaftasida avjiga chikadi. Spazmatik davr 4-6 xafta davom etadi. Tuzalish davri 2-3 xafta davom etib, bunda yutal xurujlari kamayib boradi, kusish tuxtaydi. Yutal jismoniy yoki ruxiy zurikish vaktidagina paydo buladi. Tugaganidan keyin xam xurujlar kaytalanishi mumkin va ular odatda boshka respirator kasalliklar kushilishi tufayli paydo buladi.
Ichki a’zolar uzgarishi va asosiy klinik sindromlar spazmatik davrida yuzaga keladi. Apnoe xolati 2 xil bulib, spazmatik va sinkopal (paralitik) buladi. Spazmatik apnoe xuruj paytida bulib, 30 soniyadan 1 dakikagacha davom etadi. Paralitik apnoe yutal bilan boglik bulmaydi. Bola xolsiz, lanj bulib koladi. Teri avval okarib, keyin kukaradi. Nafas olish tuxtab koladi. Bunda yurak faoliyati tuxtamaydi. Apnoe 1-2 dakika davom etadi. Upkadagi uzgarishlar turli xarakterga ega bulib, asosan 4 guruxga bulinadi: 1) «kukyutal upka», 2) bronxit va bronxiolit, 3) zotiljam, 4) atelektaz.
«Kukyutal upka»da upka tukimasi biroz shishlar, nafas olish tovushlar normal (pueril) yoki dagal buladi. Rentgenografiyada upka emfizemasi, upka rasmining kuchayishi, yurak F burchak yoki ikki tomondan pastki medial bulimlarda infilьtratlar xosil buladi va ular kup xollarda zotiljam deb karaladi. Bu uzgarishlar kuyutalning xoxlagan shakllarida kuzatilib, boshlangiya davridayok paydo buladi. Spazmatik davrda zurayib, ancha vakt saklanib turadi.
Bronxit kuchsiz ifodalangan. Zaxarlanish belgilari bilan kesadi. Klinikasi xam ifodalangan bulib, nam, urta pufakli va kuruk xirillashlar kam buladi. Tana xarorati normal, yutal paytida kuyuk, tinik balgam kuchadi. Nafas yetishmovchiligi kuchsiz (1 - daraja) yoki umuman bulmaydi. Rentgenologik tekshiruvda «kukyutal upka» klinikasi namoyon buladi. Bronxit belgilari spazmatik davrning 1-2 – xaftasida paydo bulib, boshka belgilar bilan birga yukoladi. Bronxitlar antibiotikoterapiyaga chidamli buladi. Zotiljam ikkilamchi infektsiya xisobiga yuzaga chikadi.
Atelektaz bronxga balgam tikilib kolishi va bronxlar funktsiyasining buzilishi okibatida rivojlanadi. Klinikasi atelektaz ulchamiga boglik. Asosan katta atelektazlarda taxipnoe, nafas yetishmovchiligi belgilari kuchayishi, perkutor tovush tumtoklashishi, nafas olish tovushlari kuchsizlanishi mumkin. Atelektaz yutal xurujlari soni tezlashishi va kupayishiga olib keladi.
Tomirli uzgarishlar gemorragik belgilar bilan namoyon buladi. Skleralarga kon kuyilishi, burun konashi, kon aralash balgam kuchishi mumkin. Kup xollarda taxikardiya, atreial bosimning oshishi kuzatiladi.
Asab tizimidagi uzgarishlar turli xil buladi. Kup uchraydigan belgilar entsefalopatik uzgarishlar bulib, ular bezovtalik yoki gipotoniya, kunduzgi kup uxlash, oyok- kullarda tremor, pay reflekslarining kuchayishi ba’zi mushak guruxlarida yengil tirishishlar kurinishida buladi. Ogir xollarda talvasa sindromi, xushdan ketish xollari buladi. Ba’zi xollarda kukyutalda diareya sindromi kuzatiladi. Bu xolat kuzgatuvchi toksinini ichak peristalьtikasiga ta’siri yoki disbakterioz xisobiga buladi. Periferik kon tomonidan limfotsitoz xisobiga leykotsitlar soni ortishi bulishi izoxlanadi. Leykotsitoz 40-50x10⁹ /l gacha chikishi mumkin, lekin xozir bu xolat asosan 1 yoshgacha bolalarda kuzatilmokda.