Kokanduni uz

www.
kokanduni.uz 
muhitdagi haqiqiy holat to’g’risida to’la va aniq tasavvurning yo’qligi (ijtimoiy va bolalarda 
uchrovchi xavotirlanishlar) v) Ontologik (diniy, ekzistensional). g) Gnoseologik 
(ma’lumotlarning ko’pligidan haddan ziyod qo’rqish). 
Muhokama va Xulosa. 
Olimlarning ta’kidlashlaricha “noma’lum” va “yangi” narsa 
insonlarda, ayniqsa bolalarda xavotirlanish hissini vujudga keltirar ekan. O’smirlik davri 
haqida izlanishlardan shunday xulosaga kelishimiz mumkinki bu davrda muloqot jarayonida 
ham xavotirlan
ish hissi namoyon bo’ladi va bu ota
-on
a va tengdoshlari bilan bo’lgan 
muloqatda yaqqolroq aks etishini ko’ramiz. Chunki ularda muloqot jarayonida qandaydir 
sabablar ular bilan muloqatni cheklash, ichki dunyosini oshkor bo’lib qolishdan xavotirlik 
tuyg’usi ichki ruhiyatiga ta’sir qilib turadi. 
O
ʼ
smir o
ʼ
z qiziqishlariga mos o
ʼ
rtoqlar davrasini 
qidiradi. Аgar oʼ
smir o
ʼ
zini qoniqtirgan guruhni topolmasa juda qiynaladi, o
ʼ
z imkoniyatilariga 
nisbatan shubha paydo bo
ʼ
ladi, o
ʼ
zini yolg
ʼiz his eta boshlaydi. O’smirl
arning diniy bilimga 
egaligi yoki bunday bilimlarning yetishmasligining ahamiyati ham sezilarli darajada ekanligini 
ko’rishimiz mumkin. Chunki bu jixatlar ularda xavotirlanish fenomenini belgilab berishda 
yuqori ahamiyat kasb etadi. Ularning diniy bilimga egaligi har qanday jarayonga sabr va aql 
bilan yondashish kerakligi, qiyin vaziyatlarda o’zining xulq atvorini ijobiy tomonda ko’rsatish 
kerakligini yaxshi anglab borib, xavotirlik tuyg’usi diniy amallarni bajarish bilan susaytirib 
boradi. Mo
ʻ
min-musulmon kishi Allohga, Uning farishtalariga, kitoblariga, payg
ʻ
ambarlariga, 
qiyomat kuniga, taqdirning yaxshi va yomonligi Allohdan ekanligiga imon keltirgan bo
ʻ
ladi. 
Allohning rahmatidan umidvor bo
ʻ
lmoq imonning shartlaridan biri hisoblanadi. Demak, sabr 
nafsni boshidanoq tiyishdagi qat
ʼ
iyatlikdir, deyish mumkin. Abu Said al-Xudriy roziyallohu 
anhudan rivoyat qilingan hadisda “Kimki bardoshli boʻ
lsa, Alloh uni haqiqiy sabrli qilib 
qo
ʻ
yadi. Biror kishiga sabrdan ko
ʻ
ra ulug
ʻ
va yaxshi narsa berilmaydi”
[3] deb yozilgan. Sabr bu 
ziyodir va ziyo deb qizdiradigan kuydiradigan nurga aytiladi. Nafsga zid bo
ʻ
lgan hollarda sabr 
qilish Allohning taqdiriga rozi bo
ʻ
lishni anglatadi. Shuning uchun ham turli balolarga, 
musibatlarga sabr qilgan kishiga savob beriladi, gunohlari to
ʻ
kiladi. Yuqoridagilardan shunday 
xulosalash mumkunki musulmon kishi o
ʻ
zini halokatga tashlamaslik, yaratganning amriga 
itoat etishda va turli xil qiyinchiliklarda ham sabr qilmog
ʻ
i darkor. Sabr qilish musulmon kishi 
uchun vojib amallardan biri hisoblanadi
. O’smirning ota
-
onasidan va uni o’rab turgan katta 
yoshlilardan tarbiya chog’ida sabrtoqat, keng fe’llik, mehr, rahm
-shafqat talab qiladi. 
А
ksariyat ota-onalar o
ʼ
z farzandlari tarbiyasiga g
ʼ
amxo
ʼ
rlik, mehribonlik, sabr-toqat, mehr 
kabi xislatlar bilan yondashish o
ʼ
rniga, kuch, ayniqsa, jismoniy jazo usuli bilan ta
ʼ
sir 
o
ʼ
tkazadilar. O
ʼ
z navbatida, bu kabi xatti- harakatlar bolalarda doimiy xavotirli kutilmalar 
bilan yashashiga va agressiv xulq-atvorning shakllanishiga zamin bo
ʼ
ladi. Psixolog B. 
MakKartinnin
g tushuntirishicha, odatda, kichkina qotillar «tartibsizlik va sukunat hukm 
surgan, bir-birining his-tuyg
ʼ
ulariga befarqlik, jismoniy zo
ʼ
ravonlik, bir- birini qo
ʼ
llamaslik va 
bir-birining taqdiri bilan qiziqmaslik bilan yonma-yon kelgan oilal
arda» ulgʼ
ayadilar. Axir 
o’smirning qalbi tarang tortilgan va lahzada uzilishi mumkin bo’lgan torga o’xshaydi. 
Faqatgina ishonch va o’zaro yaqinlik o’smirni qalbdan go’zal qilib tarbiyalashga yordam 
beradi. Oila bola uchun ta’lim
-
tarbiya o’chog’i ekan, uni
toza qalbli, 
o’z kuchiga va 
imkoniyatlariga ishonadigan va bu imkoniyatlardan bemalol foydalana oladigan qilib 
tarbiyalash mumkin.
 
Mamlakatimizda ta
ʼ
lim tizimida amalga oshirilayotgan islohotlar ertangi yosh avlodni 
har tomonlama tarbiyalab, kelajakda komil insonlar bo
ʻ
lib yetishishlarini ko
ʻ
zda tutadi. 
“Hozirgi kunda to’qimachilik, konchilik, elektrotexnika, kimyo va boshqa sanoat tarmoqlarida, 
qishloq xo’jaligi, xizmatlar va servis, qurilish, tadbirkorlik sohalarida kattakatta o’zgarishlar 
qilayapmiz. Misol uchun, 202
2 yilning o’zida 16 milliard dollarlik 9 mingdan ziyod yirik va 
o’rta loyihalar ishga tushirilib, ularga 300 mingga yaqin malakali ishchilar kerak bo’ladi. 
Kambag’allikni 2 baravarga qisqartirish bo’yicha marralarga ham odamlarga faqat va faq
at 

---

494