Kokanduni uz

O‘zbekiston
-Finlandiya Pedagogika Instituti 
2-bosqich talabasi 
 
Annotatsiya: 
Ushbu maqolada Amir Temur hukmronlik davrida davlat boshqaruvi 
haqida ma’lumotlar keltirilgan va chet
mamlakatlar bilan diplamatik aloqalari keltirilib 
o’tilgan. Amir Temur saltanatning boshqaruvida o’n ik
ki qoidaga butun hayoti davomida rioya 
etganligi ta’kidlagan. Temur saltanatida boshqaruv idoralari dargoh va devonlarning faoliyati, 
rahbarlikka tayinl
anganlarning shaxsiy xususiyatlari haqida ma’lumot keltirib o’tilgan. 
Bundan tashqari diplomatik sulhlar 
savdo bitimlar hammasi Amir Temurning o’z qarorgohida 
bo’lishi bu maqolada keltirib o’tilgan.
Kalit so’zlar:
Kengash, tuzuklar, amirlar, sayyidlar, mashoyixlar, dargoh, devon, vazirlik, 
qarorgoh, xon, saroy, davlat, qo’shin, mashvarat.
Amir Temur mamlakat 
tinchligi, farovonligi va taraqqiyotida hukmdor roli o’ynashini 
chuqur anglab yetgan davlat arbobi edi. Chunki uning davrida taraqqiyot, tinchlik ko’p
incha 
podshohlarning siyosiy ilmi, aql-
zakovati, adolatli, xushyorligi va boshqa sifatlariga bog’liq 
bo’
lgan, aks holda, davlat va xalq tanazulga yuz tutishi mumkin edi .Kuchli davlat barpo 
etmoqlik uchun bevosita rahbar shaxsigina adolatli va komil inson 
bo’lishi yetarli emas, 
maqsadga erishish uchun uning atrofdagi rahbarlar ham o’z kasbining ustasi, fidoy
isi va xalol 
bo’lishlari shart. Amir Temur davlatning shon
-
shuhratini ta’minlagan muhim kuch uning 
vazirlari, amaldorlari va sipohiylari edi. Xodimlarni
ng to’g’ri tanlagani va ularning kuch
-
quvvatidan davlatni boshqarishda foydalangani Amir Temurning eng muhim yutuqlaridan 
bo’lgan. Amir Temur davlatni boshqarishda ikki toifa kishilar Forsiy va Chig’atoylarning 
mavqeyi, bilim va tajribasidan foydalangan ayni damda, ularning kuch va imkonyatlarini 
cheklashga intilganlar, bu esa barcha sohalar ustidan nazorat o
’rnatishga imkon bergan. 
Temur saltanatida boshqaruv idoralari: dargoh (saroy) va devon (vazirlik)larga bo’lingan.
“Tuzuklar”da Amir Temur davlatini
yetti vazir boshqargan haqida gap boradi. 1. 
Mamlakat va raiyat vaziri. Bu vazir mamlakatning muhim ishlarini, kundalik muomolarini, 
raiyat ahvolini, viloyatdan oligan hosil, soliq-
o’lponlar, ularni taqsimlash ishlari yuklatilgan. 
2. Sipoh bo’yicha vazir
. Sipohiylarning moashlari va tanholarini boshqarga, 
porokandalika tushib qolmaslik uchun sipoh ahvolidan hukmdorga xabar berib turgan.
3. Egasiz qolgan o’lib ketgan va qochib ketganlarga tegishli mol
-mulkni boshqargan, 
zakot va bojlarni to’lagan. 
4. Sarkori xosa, saltanat ishlarini yurituvchi vazir. U butun mamlakatni kirim-chiqimlari, 
xazinadan sarf qilin
adigan xarajatlardan ogoh bo’lgan. 
5,6,7. Sarhadlar va tobe mamlakatlarga tegishli ishlarni boshqaruvchi uch vazirdan 
iborat hay’at bo’lgan. Amir Temur saltanatning boshqaruvida va uni yanada 
mustahkamlashuvida “tuzuklari”dagi o’n ikki qoidaga butun hayo
ti davomida rioya etganligini 
takidlagan. 
1.
Islom dini va shariati qonun-
qoidalariga rioya qilishi, uni qo’llab
-quvvatlash.

---

77