Kalit so’zlar: Xavotirlanish Ijtimoiy-iqtisodiy, ekologik, madaniy, empatiya, frustratsiya,
shaxsiy ko
ʻ
nikma, ijtimoiy ko
ʻ
nikma, shaxslararo munosabatlar, fobiya, rigid,
Kirish. O’smir yoshidagi bolalar balki har qanday shaxsda o’zi kutayotgan
kutilmalarining natijasi ijobiy yakun bilan tugamasligini bilgan shaxslarda xavotirlanish hissi
paydo bo’lib, bu jaroyon jiddiylashgan sari ularning xavotirlanish darajasi ortib boradi. O’smir
yoshidagi o’g’il
-
qizlarda xavotirlanish hissining paydo bo’lishiga din omillarning o’rni ham
alohida ahamiyat kasb etadi. Sababi bizning jamiyatimizda diniy omillar yashash turmush
tarzimizga singib ketganki ularning ko’rinishlarini payqash qiyin emas. Chunki din har bir
shaxsni yaxshilikka, ezgu amallarni qilishga, o’z xatti
-harakatini nazorat qilishlikka chaqirish
bilan bir qatorda, insonni mushkul vaziyat
larda sabr qilishga, noumid bo’lmaslikka,
yaratganda faqat afzalini so’rashlikka hidoyat qiladi. O’smir birorta faoliyatga kirishar ekan
uni egallagan dunyoviy hamda diniy bilimi uni salbiy harakat qilishdan qaytarib turadi, agar
uni amalga oshirib qo’ysa
uni bu bezovtalik hissi tark etmay unga qayta-qayta eslatib turadi.
Vaqt o’tgan sari bu hislar darajasi ortib xavotirlik hissini ortib borishiga sabab bo’ladi.
Psixolog F.B. Beryozin xavotirlanish
jarayoniga izoh berar ekan, “ma’lum bir ob’yekt bilan
aloqaning mavjud emasligi xis qilingan xavf
–
hatarni oydinlashtirishning iloji yo’qligi o’sha
vaziyatni imkonsiz qilib qo’yadi va xavotirlanish holatini yuzaga keltiradi”.[1]
Bunday vaziyatdagi psixologik qabul qilinmaslik xavotirlikni u yoki bu obekt bilan
b
og’laydi. Natijada aniqlanmagan xavf –
hatar oydinlashadi va ushbu xolat faqat biror
vaziyatni sodir bo’lish ehtimoli bilan bog’lanadi. Odamlar bilan muloqat qila olmaydigan yoki
odamlar orasida nu
tq so’zlay olmaydigan, uning qobilyatlarini namoyish qila o
lmaydigan kishi
jiddiy vazifalarni bajara olmaydilar, shaxslararo munosabatlarda ham o’z o’rnini topishga
qiynaladi.