Kokanduni uz
Yüklə 15,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kalit so‘zlar
|
683 www. kokanduni.uz BOG ‘ CHA YOSHIDAGI BOLALARDAGI PSIXOLOGIK USTUVOR JIHATLAR. Xursanov Omadbek Ulug ‘ bek o ‘ g ‘ li Qo ‘ qon universiteti, Ta'lim kafedrasi psixologiya fani o ‘ qituvchisi Annotatsiya : Ushbu maqolada, bolaning psixik jihatdan o‘sishda bog‘cha yoshidagi davr ancha murakkab va jud a mas’uliyatli davrdir. 3 yoshdan 7 yoshgacha bo‘lgan davr bog‘cha yoshi davri hisoblanadi. Asosan mana shu davrdan boshlab bolaning mustaqil faoliyati kuchaya boshlaydi. Bog‘cha yoshida bola mustaqil bo‘la olish uchun zarur bo‘lgan ikkita qudratli kuchga ega . Birinchidan , ma’lum darajada o‘ziga bo‘ysundirilgan harakat apparatiga ega. Ikkinchidan esa , atrofidagi katta odamlar va o‘z tengdoshlari bilan bir qadar erkin muosabatda bo‘la oladigan nutqqa ega . Mana shuning uchun bog‘cha yoshidagi bolalarning xulq – atvorlari, qiziqishlar va ehtiyojlari bog‘chagacha tarbiya yoshidagi bolalarnikidan farq qiladi. Bu esa, o‘z navbatida, bog‘cha yoshidagi bolalar bilan bog‘chaga tarbiya yoshidagi bolalar tarbiyasiga ham turlicha munosabatda bo‘lishni taqozo etadi. Kalit so‘zlar: Kalit so'zlar: bola, tarbiya, nutq, bog'cha, ijtimoiy muhit, muloqot. Agar yangi tug‘ilgan hamda bog‘chagacha tarbiya yoshidagi bolalarga beriladigan tarbiya asosan ularni ovkatlanishi gigienalarini tartibga solish va sezgi organlarini riv ojlantirishga qaratilgan bo‘lsa bog‘cha yoshidagi bolalarga beriladigan tarbiya ularning murakkab harakatlarini takomillashtirish, elementar gigiena, madaniy va mehnat malakalari hosil qilish, nutqlarini o‘stirish hamda ijtimoiy axloq va estetik didning d astlabki kurtaklarini yuzaga keltirishga qaratilgandir. Demak, asosan bog‘cha yoshidan boshlab bolaning bundan keyingi butun shaxsiy hayoti davomida tarkib topa boradigan individual hususiyatlari ham yuzaga kela boshlaydi.Ana shu sababli ham insonning xar tomonlama kamol topa borishi va xususan , psixik jihatdan bog‘cha yoshidagi davrida olgan ta’lim tarbiyasiga bog‘liqdir. Bu haqida N.K.Krupskaya shunday deb yozgan edi: “yosh bolalik chog‘laridan qolgan taasurotlari juda katta ahamiyatga ega”. Mashhur rus pedagoglaridan Lestgafning fikricha, insonning boshqa yoshdagi davri shunday bir davrki, bu davrda unda kelgusida qanday harakter hislatlari paydo bo‘lishi belgilanadi va axloqiy harakterning asoslari yuzaga keladi. Insonning kamol topa borishda bog‘cha yo shidagi davrning ahamiyatiga doir Lestgafning bu fikri buyuk rus pedagogi A.S.Makarenkoning quyidagi fikriga to‘la mos keladi. A.S.Makarenko bolalarni juda kichiklik davridan boshlab tarbiyalash zarurligi haqida gapirib, tarbiyaning eng muhim asoslari bolan ing 5 yoshgacha bo‘lgan davri mobaynida yuzaga keltiriladi. Mana shu davrda qilingan ish butun tarbiya prosessining 90 % ni tashkil etadi , degan edi. Haqiqatdan ham bolaning bog‘cha yoshidagi davri shu qadar mazm undor va aktiv davrdirki , bu davr bolaning kelgusi o‘sishida albatta o‘z aksini qoldiradi. Lekin bundan bolaning bog‘cha yoshidagi davri , uning qanday odam bo‘lib chiqishni batamom belgilab beradi, degan ma’no kelib chiqmaydi . Mana shuning uchun bola sh axsining shaklllanishi faqat bog‘cha yoshidagi davr bilangina bog‘lab bo‘lmaydi. Umuman inson o‘z tabiati jihatidan deyarli butun umri davomida tarbiyalanuvchi mavjudoddir. Lekin har bir odam harakteriga xos bo‘lgan shaxsiy xislatlarning yuzaga kelishida uning har bir yosh bosqichida olgan ta’lim tarbiyasini aksi sezilib turadi. Bog‘cha yoshidagi davr o‘z ta’sir kuchi jihatidan g‘oyat ma’suliyatlidir. Bola yasli davrini o‘tib, bog‘chaga kelgach , uning yashash sharoitida jiddiy o‘zgarishlar yuz beradi. Bir inchidan, bola bog‘cha yoshiga o‘tgach, unin g faoliyat doirasi ancha boshqacha mazmunga ega bo‘la boshlaydi . |