Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi «vlsi tizimini loyihalashtirish» fanidan amaliy mashg

Situs 
- Altium Designer -dan router(yo‘naltirgich) qo‘shildi, u eski P -ALT 
-routerlardan bir qancha afzalliklarga ega. 
• 
CAMtastic
- bosma platalar ishlab chiqarishga texnologik tayyorlash uchun 
dasturiy to‘plam. 
• 
Gerber
ni to‘liq qo‘llab-quvvatlab, shu jumladan zamonaviy 
ODB ++
standarti (eksport va import). Endi ishlab chiqarish uchun fayllarini yaratishda 
loyihalovchi mustaqil ravishda ishlab chiqarilgan fayllarni tekshirishi va 
texnologiyaga ba’zi eslatmalarni qo‘shishi mumkin. 

---

11 
• 
nVisage
- 
Spice 3f5
va raqamli
Xspice
modellashtirish paketiga o‘xshash 
aralash analog – raqamli modellashtirish to‘plami. Tahlil qilish uchun mustaqil 
ravishda Spice modellarini yozish mumkin. Yaratilgan modellar shartli belgilari va 
komponent izlarini ulashga o‘xshash komponentlar kutubxonalariga ulanadi. 
Har qanday qurilmaning dizayni ma’lum analoglarni tahliliy ko‘rib 
chiqishidan boshlanadi, uning asosida texnik topshiriq (TT) tuziladi va ob'ekt 
tuzilishi ishlab chiqiladi. 
Ushbu bosqichda matnli hujjatlar asosiy hisoblanadi, ammo struktura yoki 
funktsional diagrammalar bilan ular to‘ldirilishi. 
P-CAD-2006 tizimida bunday hujjatlarni 
P-CAD Schematic
va 
P-CAD PCB
taxrirlagichlari yordamida yaratish mumkin. Bu qulay, chunki loyiha hujjatlarini 
yaratish vositalarini (inkjet plotter) boshqa paket bilan ishlash uchun sozlashning 
hojati yo‘q, boshqacha qilib aytganda, periferiyani moslashtirishning hojati yo‘q. 
Barcha dizayn hujjatlari mijoz tomonidan qabul qilingan standartlarga 
muvofiq qat'iy bajarish imkoniyati bor.
Kollektiv loyihalashda sxemaviy, konstruktorlik va texnologik dizaynerlar 
o‘rtasidagi nomuvofiqlikni oldini olish uchun ALT tizimlaridan foydalanish 
taktikasi va strategiyasi haqida jiddiy o‘ylash kerak. Shuning uchun, bosma plata 
dizayni bilan shug‘ullanishdan oldin, uni ishlab chiqarishga o‘tkazish bilan bog‘liq 
barcha tafsilotlarni kelishib olish kerak. 
Natijada, PCB dizaynining quyidagi bosqichlarini ajratish mumkin: 
1. Analitik ish va TTni shakllantirish. 
2. TTning bajarilishi. 
3. Loyihalash va texnologik hujjatlarni yaratish. 
4. Ishlab chiqarishni tayyorlash. 
Keling, har bir bosqichning mazmunini batafsil ko‘rib chiqaylik: 
1. Analitik ish va TKni shakllantirish: 
1.1. G‘oya, tahliliy ko‘rib chiqish, o‘rganish, texnik topshiriqlarni (TT) 
ishlab chiqish, tuzilishi va tizimning ishlash algoritmlarini aniqlash. 

---

12 
1.2. Funktsional sixemasini (FS) yaratish - tugunlar, ulanishlar va boshqalar. 
Alohida tugunlarni yoki umuman butun qurilmani modellashtirish yoki 
prototiplash. 
1.3. Tizimli elektr sxemani (TES) tuzish, elementlar bazasini tanlash. Ish 
natijalari TES, spetsifikatsiya. 
1.4. Spetsifikatsiyani ishlab chiqish, kelajakdagi tizim elementlari bo‘yicha 
texnik ma’lumotlarni izlash, yagona belgilar va korpuslar jadvallarini tuzish. 
2. TTning bajarilishi. 
2.1. 
Symbol Editor
paketida sim.lib (* .sym) va 
Pattern Editor
paketida 
pat.lib (* .pat) umumiy qo‘llaniladigan kutubxonalarini yaratish. Ishni tezlashtirish 
uchun shablonlardan foydalanish mumkin. 
2.2. Kutubxona menejeri 
Library Executive
yordamida Comp.lib 
komponentalari ishchi kutubxonasini shakllantiriladi. Dastlabki ma’lumotlar 
sifatida sym.lib va pat.lib dan foydalanish mumkin. 
2.3. Sxematik paketda FS yaratish. Tugunlarning tavsifi, bloklar tarkibi, 
funktsiyalari. 
2.4. Sxematik paketda TESni yaratish. Andoza, elektron tekshirish, tahrir 
qilish, kutubxona ijrochisida yangi komponentalarni yaratish. 
2.5. PCB paketidagi bosma plata dizaynini ishlab chiqish. Shablonlarni 
ishlab chiqish va tekshirish. 
3. Hujjatlarni chiqarish 
3.1. Loyihaviy va texnologik hujjatlar to‘plamining tarkibini aniqlash. 
3.2. * .Ttl, * .tbk. Formatlarini yaratish: maydonlarni kiritish, maydonlar 
to‘plami. Hisobotlar, hisobot guruhlari. Joriy loyihada sozlash va qo‘llash. 
3.3. Dizaynning barcha bosqichlarida ESKD uchun hujjatlar berish: 
• funktsional diagramma (FS) - tugunlar, bloklar, funktsiyalar; 
• sxematik elektr diagrammasi (TES) - tugunlarga, bloklarga, kataloglarga, 
texnik hujjatlarga tegishli komponentlar, atributlar; 
• bosma plataning chizmasi; 
• konstruksiyaning montaj chizmasi, spetsifikatsiyasi. 

---

13 
3.4. Dizaynning barcha bosqichlarida hujjatlarni chop etish. 
4. BP (bosma plata) ishlab chiqarishni tayyorlash 
4.1. Gerber qatlamlarining shakllanishi. 
4.2. BP ishlab chiqarish usulini tanlash. 
4.3. Texnologik nazorat fayllarini shakllantirish. 
I-III bosqichlarning ijrochilari ishlab chiquvchilar va konstruktorlarga 
bo‘linadi va konstruktorlar sxemani loyihalashning barcha fizik jarayonlari va 
tamoyillarini tushunishlari, elementlarni tanlash va joylashtirish muammolarini 
amalga oshirishlari va optimal echimlarini topishlari, texnik hujjatlarga hamroh 
bo‘lishlari kerak. 
Ba’zida ALT PCAD elektron bosma platalarni loyihalash uchun emas, balki 
jarayonlarni boshqarish va boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimlarini 
loyihalash uchun ishlatiladi. 
Ko‘pgina 
muhandislik 
tizimlarini 
ALT 
PCAD 
funksionalligidan 
foydalangan holda loyihalashtirilish mumkin. 
Tizim modullari loyihalashning to‘la siklini o‘tkazishni ta’minlaydi: 
sxematik diagrammani kiritishdan boshlab, texnologik boshqaruv fayllarini 
olishgacha. Elektron bosma plata to‘la qonly loyihalash sxemasi 1.1-rasmda 
ko‘rsatilgan.
Elektron qurilmalarni yaratishda PCAD ALT paketlarining o‘zaro ta’siri 
sxemasi 1.2 -rasmda ko‘rsatilgan.
Har bir fayl turi prognoz qilinadigan ob'ekt haqida tegishli ma’lumotlarni o‘z 
ichiga oladi: 
.SYM - elektron komponentning(EK) shartli belgisining tasviri
.PAT - EKning dizayn va texnologik qiyofasi, 
.LIB - EKlar kutubxonasi, 

---

14 
1.1 -rasm. PCAD da to‘la siklli loyihalsh.
.SCH – tizimli elektr sxemasi, 
.PCB - BP topologiyasi, 
.TTL - P-CAD Schematic format varaqasi, 
.TBK - P-CAD PCB format varaqasi, 
.ECO-P-CAD Schematic taxrirlagichida elektr sxematik diagrammasiga 
kiritilgan o‘zgarishlarni P-CAD PCB ga yoki teskari o‘zgartirishlarni o‘zaro 
almashish fayli. 

---

15 
1.2 -rasm. ALT P-CAD paketlarining o‘zaro muloqot sxemasi. 
Dasturiy ta’minotda ishlash ketma -ketligini ko‘rib chiqish: 
1. * .lib kutubxonalarini yaratish va ularga xizmat ko‘rsatish. 
2. * .ttl, * .tbk formatlarini yaratish va ulardan foydalanish. 
3. * .sch, * .pcb shablonlarini yaratish va ulardan foydalanish. 
4. * .sch, * .pcb loyihalarini yaratish. 
5. Ijrochi loyiha hujjatlarini tuzish * .txt, * .pdf. 
Texnik shartlarni(TS) tuzgandan va funktsional hamda strukturaviy 
diagrammalarni ishlab chiqqandan so‘ng, sxematik elektr chizmani yaratish 
bosqichi boshlanadi. 
Asosiy elektr sxemasi qo‘pol xatoliklarga tekshiriladi (mantiqiy element 
chiqishining “erga” qisqa olanganligi). Sxemaviy tuzishda yuzaga keladigan 
qolgan xatoliklar dizaynerning beparvoligi natijasidir (90%), shuning uchun 
sxemani yaratish jarayoni dizaynerdan puxtalik va juda jiddiy e'tibor talab qilinadi. 

---

16 
Katta ob'ektlarni loyihalashda elektron diagrammaning turli qismlarini ishlab 
chiqish bir nechta dizaynerlar tomonidan amalga oshiriladi. P-CAD-2006 da bir 
nechta loyiha fayllarini bitta faylga birlashtirishning osongina bajarish imkoni 
mavjud. 
Shundan so‘ng bosma elektron platani to‘g‘ridan -to‘g‘ri loyihalash bosqichi 
boshlanadi: EKni joylashtirish va o‘zaro bog‘lanishlarni yo‘naltirish yaniy 
trasirovka qilish. Buning uchun P-CAD-2006da tarkibidagi grafik muharrir