Kompetentlik

Kreativlik negizida aks etuvchi muhim sifatlar

Boshqa har qanday sifat (fazilat) kabi kreativlik ham birdaniga shakllanmaydi. Kreativlik muayyan bosqichlarda izchil shakllantirib va rivojlantirilib boriladi. Xo’sh, shaxs faoliyatida kreativlik xususiyatlari qachondan namoyon bo’ladi?

Odatda kreativlik bolalarning faoliyatida tez-tez ko’zga tashlansada, biroq, bu holat bolalarning kelgusida ijodiy yutuqlarni qo’lga kiritishlarini kafolatlamaydi. Faqatgina ular tomonidan u yoki bu ijodiy ko’nikma, malakalarni o’zlashtirishlari zarur degan ehtimolni ifodalaydi.

Bolalarda kreativlikni rivojlantirishda quyidagi shartlarga e’tibor qaratish zarur:

1. 
   ular tomonidan ko’p savollar berilishini rag’batlantirish va bu odatni qo’llab-quvvatlash;
   
2. 
   bolalarning mustaqilligini rag’batlantirish va ularda javobgarlikni kuchaytirish;
   
3. 
   bolalar tomonidan mustaqil faoliyatni tashkil etilishi uchun imkoniyat yaratish;
   
4. 
   bolalarning qiziqishlariga e’tibor qaratish.
   

Quyidagi omillar shaxsda kreativlikni rivojlantirishga to’sqinlik qiladi:

1. 
   o’zini tavakkaldan olib qochish;
   
2. 
   fikrlash va xatti-harakatlarda qo’pollikka yo’l qo’yish;
   
3. 
   shaxs fantaziyasi va tasavvurining yuqori baholanmasligi;
   
4. 
   boshqalarga tobe bo’lish;
   
5. 
   har qanday holatda ham faqat yutuqni o’ylash.
   

Psixologiyada P.Torrens tomonidan shaxs kreativligini aniqlovchi test ishlab chiqilgan. P.Torrensning fikricha, shaxs kreativligi o’zida quyidagi belgilarni namoyon qiladi:

1. 
   savollar, kamchiliklarga yoki bir-biriga zid ma’lumotlarga e’tiborsiz bo’lmaslik;
   
2. 
   muammolarni aniqlash uchun harakat qilish, ilgari surilgan taxminlar asosida ularning echimini topishga intilish.
   

Bugungi kunda psixologiyada shaxs kreativligi uning faoliyatiga xos ikki jihatga ko’ra aniqlanmoqda. Bunda faoliyatning ikki jihatini yorituvchi testlardan foydalaniladi. Ular quyidagilardir:

Turlari

Shaxsning hayotiy tajribasi va shaxsiy sifatlarini aniqlovchi testlar

Ijodiy tafakkur va uning natijalari (tezkorlk, samaradorlik, mahsuldorlik va b.)ni aniqlovchi testlar

Shaxs kreativ faoliyatining ikki jihatini yorituvchi test turlari

Pedagogik kreativlik: pedagogning an’anaviy pedagogik fikrlashdan farqli ravishda ta’lim va tarbiya jarayonini samaradorligi ta’minlashga xizmat qiluvchi yangi g’oyalarni yaratish, shuningdek, mavjud pedagogik muammolarni ijobiy hal qilishga bo’lgan tayyorgarligini tavsiflovchi qobiliyati.

Pedagogning kreativlik potentsiali uning umumiy xususiyati sifatida aks etadi. U ijodiy faoliyatning dastlabki sharti va natijasi sanaladi. Mazkur sifat shaxsning o’z-o’zini namoyon qilish layoqatiga egalikni va tayyorlikni ifodalaydi. Qolaversa, kreativ potentsial negizida har bir mutaxassisning shaxsiy qobiliyatlari, tabiiy va ijtimoiy quvvati yaxlit holda namoyon bo’ladi.

Kreativ potentsial bilish jarayoniga yo’naltirilgan ijodkorlik bilan chambarchas bog’liq bo’lib, an’anaviy tafakkur yuritishdan farqli ravishda tafakkurning tezkorligi va egiluvchanligida, yangi g’oyalarni yaratish, qobiliyati, shuningdek, shaxs xarakteriga xos jihatlar – bir qolipda fikrlamaslikda, o’ziga xoslikda, tashabbuskorlikda, noaniqlikka toqat qilishda, zakovatli bo’lishda aks etadi.

Pedagog kreativlik potentsialiga ega bo’lishi uchun kasbiy faoliyatida quyidagilarga e’tiborini qaratishi zarur:

- kasbiy faoliyatiga ijodiy yondashish;

- yangi-yangi g’oyalarni yaratishda faollik ko’rsatish;

- ilg’or pedagogik yutuq va tajribalarni mustaqil o’rganish;

- hamkasblar bilan pedagogik yutuqlar xususida fikr almashish

Har bir pedagogning o’zini o’zi rivojlantirishi va o’zini o’zi namoyon eta olishi bevosita uning kreativlik qobiliyatiga egaligi bilan bog’liq.