2. Jon Neyman prinsiplari haqida ma’lumot bering. Jon Neyman (Jerzy Neyman) statistika sohasining yirik olimlari bilan biri
bo'lgan Polsha matematik, statistik va aksiyomatik statistika metodlari
yaratuvchilari hisoblanadi. U 20-21 asrlar birligida istiqbolli ma'lumotlar nazariyasi
va nazariy tahlillarning rivojlanishiga katta o'z hissasini qo'shgan. Neymanning
ishlarining asosiy yo'nalishlari statistika, iqtisod, biologiya va boshqa fanlar
sohasida rivojlanayotgan.
Neymanning muhim contributionlari hamda Neyman prinsiplari deb ataladigan
konseptlari statistikada hipotez sinovlari va nazoratning asosiy tamoyillari bo'lib
hisoblanadi. Uning yoshligida, u rivojlanayotgan statistika nazariyalariga
qo'shilishim mumkin. Uning asosiy prinsiplari quyidagilardan iborat:
1.
Hipotez sinovlari (Hypothesis testing): Neyman hipotez sinovlarini
rivojlantirgan. Uning tushunchasi asosida, statistik analizda keltirilgan hipotezlarni
sinovdan o'tkazish va rad etishga qaror qilish asoslandi. Hipotez sinovi statistik
metodlardan foydalanib, biror hipotezning to'g'ri yoki noto'g'ri ekanligini aniqlash
imkoniyatini baholashni o'z ichiga oladi.
2.
Nazorat (Control): Neyman nazoratning muhimligini ko'rsatdi. Uning nazorat
prinsipi statistikda yangi uslubni o'z ichiga olgan edi. Ushbu prinsip asosida, biror
tajribani amalga oshirish jarayonida statistik analiz natijalariga ko'ra nazorat
jarayonini bajarish mumkin. Bu esa nazoratni amalga oshirish va ma'lumotlarni
to'g'ri tarzda to'plashga imkon beradi.
3.
Maxsuslik (Optimality): Neymanning birinchi prinsipi statistik tahlilning
optimallashtirishiga alohida e'tibor beradi. Uning tushunchasi asosida, statistik
metodlarning optimallashtirish usullarini rivojlantirish, iste'mol qilish va amaliyotda
foydalanish keng qo'llanilgan.
Jon Neymanning nazariy va amaliy yutuqlari statistika sohasining
rivojlanishida katta ahamiyatga ega bo'lgan. Uning prinsiplari va konseptlari hozirda
ham statistika fanida rivojlanayotgan nazariya va tahlillarning asosiy qismi
hisoblanadi.