Kompyuter savodxonligi

Qattiq diskni tekshirish.
Kompyuterni xarid qilgach, uning vinchesterida nima borligini tekshirish
darkor. Endigina sotib olingan kompyuter vinchesteridagi barcha dasturlariga
xuddi yangidek qarash kerak. Shuning uchun yangi olingan mashina vinchesterini
testdan o‘tkazing, shuningdek, hamma disketalarni virusdan detektor-dasturlar
bilan tekshiring. Vinchester testdan o‘tkazish chog‘ida, albatta, yozuvdan saqlangan,
toza sistema disketalari yordamida yuklanadi.
Himoyalashning o‘ziga xos usullari:
Disketaning normal holati - uning yozuvdan himoyalangan holatidir. Himoya
faqat axborotni yozish chog‘ida olinishi kerak. Faqat yozishdan himoyalangan
disketalarni ishlatib, antivirus dasturlari, sistemali disketalarni ko‘ngil to‘q
bo‘lishi uchun ehtiyot qilib saqlash joiz.
Axborotlarni tiklash:
Shuni ta’kidlash kerakki, «zararlangan» axborotlarni eng qiyin
vaziyatlarda ham tiklash mumkin. Biroq viruslar «zararlagan» fayllarni tiklash
sistema dasturchilaridan yuksak mahorat talab etadi. Ko‘pincha qutqarish mumkin
bo‘lgan fayl yoki ma’lumotlar sistemali bloklarni formatlash jarayonida shikast
yeydi, bunda axborotning yo‘qolib ketish ehtimoli ham bor.
Yuqorida aytganimizdek, dasturni saqlashning eng yaxshi yo‘li – uni arxivlab
qo‘yish. Lekin shunday bo‘lsa ham har ish kuni so‘ngida dastur va fayllarning
joylashishini birma-bir ko‘zdan kechirish darkor.
Antivirus dasturlari.
Kompyuterdagi ma’lumotlar va dasturlar ma’lum virus dasturi tomonidan
o‘chirilib yuborilishi yoki shikastlanishi mumkin. Virus-dasturlari dasturchilar
tomonidan tajriba uchun yoki yomon niyatlarda yaratilib, asosan ular Sizning
kompyuteringizga quyidagi vositalar orqali kirishi mumkin:
• noma’lum disketadagi ma’lumotlarni o‘qish natijasida (hujjat, o‘yin
va boshqalar);
• internet tarmog‘idan ba’zi dasturlarni yuklash natijasida;
• elektron pochta orqali;
• lokal tarmoq orqali;
• noqonuniy ko‘chirilgan va tarqatilayotgan dasturlardan foydalanish
oqibatida.
Virus dasturlari asosan Assembler dasturlash tilida tuziladi va ular
salbiy ta’siri bo‘yicha bir nechta guruhga bo‘linadi:
50
• Sodda viruslar – operativ xotirani band qilib, kompyuterning
ishlashini sekinlashtiradi.
• Maxsus «stels» viruslari joylashishini o‘zgartirib turadi va ularni
topish ancha murakkab.
• Ma’lumotlarga o‘zgartirish kiritadigan viruslar.
• Ma’lumotlarni o‘chiradigan viruslar.
• Foydalanuvchining ayrim (maxfiy) ma’lumotlarini Internet tarmog‘i
orqali virusni yaratgan shaxsga yuboradigan viruslar.
Kompyuterdagi ma’lumotlarni viruslardan himoya etish uchun antivirus
dasturlar ishlab chiqarilgan. Antivirus dasturlar AQSh, Kanada, Rossiyaning bir
qator firmalari tomonidan ishlab chiqarilmokda. Antivirus dasturlar rezident
va norezident turlarga bo‘linadi: rezident antivirus dasturi kompyuter
yoqilganidan o‘chirilguncha qadar operativ xotira, aktiv (joriy) dasturlarni,
fayllarni virusga tekshirib turadi. Rezident antivirus dasturi o‘zining ishini
foydalanuvchiga bildirmasdan olib boradi, faqat ayrim hollarda
foydalanuvchidan virusi mavjud faylni davolashga ruxsat so‘raydi. Norezident
antivirus dasturlar esa faqat foydalanuvchining o‘zi ko‘rsatgan joylarni va
belgilangan vaqtda tekshiradi va davolaydi. Hozirgi kunda quyidagi antivirus
dasturlar keng tarqalgan:
• DrWeb for DOS;
• DrWeb for Windows;
• Antiviral Tool Kit Pro;
• AVP Platinium;
• Norton Antivirus;
• McAfee;
• Aidstest;
Doctor Web, AVP, Aidstest antivirus dasturlari Rossiyaning «Kasperskiy»
laboratoriyasi tomonidan ishlab chiqarilgan va u MDH davlatlarida ko‘p
uchraydigan viruslardan xabari bor. Norton Antivirus mashhur Symantec firmasi
tomonidan ishlab chiqarilgan bo‘lib, u topa oladigan viruslar soni 100000 dan
ortiq. AVP dasturi virusdan himoyalaydigan eng ishonchli antivirus dasturi
hisoblanadi. DrWeb dasturining rezident tekshiruv dasturi Spider – Windows
rejimida tekshiruvni olib boradi. Bitta kompyuterda bir nechta turdagi
antivirus dasturlar o‘rnatmagan ma’qul, chunki ularning virusni topish usullari
(algoritmlari) har xil hamda ular ham o‘zlarini viruslar kabi tutadilar va bu
holda ular o‘zaro “kelisha olmay qolishlari” mumkin.