Korxonalarda eksport-import operasiyalarini hisobini takomillashtirish masallalari

Tadqiqot metodologiyasi. Bugungi kunda koʻplab milliy tashkilotlar tovarlar, 
uskunalar, xom ashyo va materiallar, shuningdek ishlar va xizmatlarni faol ravishda 

---

SO‘NGI ILMIY TADQIQOTLAR NAZARIYASI 
respublika ilmiy-uslubiy jurnali 
277 
import qiladilar yoki eksport qiladilar. Birinchidan, bu bugungi kunda deyarli har 
qanday tashkilot tashqi iqtisodiy faoliyat subyektiga aylanishi mumkinligi bilan 
bogʻliq. 
Milliy tashkilotlar orasida tashqi iqtisodiy faoliyat subyektlari sonining koʻpayishi 
nafaqat tashqi iqtisodiy aloqalarni mikro darajada erkinlashtirish bilan, balki 
sotuvchini istisno qilish orqali xarajatlarni kamaytirishga intilish bilan ham bogʻliq. 
Bundan tashqari, bojxona rasmiylashtiruvi tartibiga axborot texnologiyalarini 
joriy etish orqali tashqi iqtisodiy operatsiyalarni tashkil etish sezilarli darajada 
soddalashtirildi. Bojxona organlari bilan elektron hujjat aylanishi joriy etildi, bojxona 
organlarining maʼlumotlar bazalari va bankning valyuta nazorati sinxronlashtirildi, 
tashqi iqtisodiy faoliyatning har bir ishtirokchisi uchun QQS, bojxona toʻlovlari va 
toʻlovlari hamda tovarlar, ishlar va xizmatlar harakati bilan bogʻliq boshqa majburiy 
toʻlovlar boʻyicha majburiy yagona shaxsiy hisobvaraqlar joriy etildi Oʻzbekiston 
Respublikasi chegarasida. 
Tahlil va natijalar. Mamlakatimizda barqaror iqtisodiy oʻsishni rivojlangan tashqi 
iqtisodiy aloqalarsiz tasavvur etib boʻlmaydi. Eksportning oʻsishi eksportga 
yoʻnaltirilgan tarmoqlarda bandlikning oshishiga yordam beradi, bu esa ijobiy ijtimoiy-
iqtisodiy oqibatlarga olib keladi va ushbu tarmoqlarning iqtisodiy tiklanishiga olib 
keladi. 
Bundan tashqari, eksport daromadlari safarbar etilganda, iqtisodiyotning 
eksportga yoʻnaltirilgan tarmoqlarini rivojlantirishga investitsiyalarni jalb qilishning 
muhim manbai hisoblanadi. 
Hech kimga sir emaski, iqtisodiy oʻsishning eng yuqori surʼatlari tashqi savdo 
sohasi rivojlangan mamlakatlardir. [29], [30] 
Jahon savdo tashkiloti (JST) hisobotiga koʻra 2020-yilda jahon tovarlari eksporti 
hajmi 16,9 trln. dollardan oshdi (125 mamlakat hisobotlariga koʻra). Bir yil avval bu 
koʻrsatkich 18,1 trln.dollarni tashkil etgan (132 mamlakat boʻyicha). Tovarlarning 
yetakchi eksportchilari boʻlib Xitoy-jahon eksportining 15,2% (2,59 trillion dollar), 
AQSH-8,42% (1,43 trillion), Germaniya - 8,16% (1,38 trillion), Yaponiya - 3,77% (641 
mlrd.), Gonkong - 3,24% (551 mlrd.) 
Import bo„yicha, 2020-yilda jahon tovarlari importi hajmi 17,1 trln dollardan oshdi 
(125 mamlakat hisobotlariga koʻra). Bir yil avval bu koʻrsatkich 18,3 trln.dollarni 
tashkil etgan (132 mamlakat boʻyicha). Dunyoning yetakchi importchilari AQSH-jahon 
importining 14% (2,4 trillion dollar), Xitoy - 12% (2,05 trillion), Germaniya-6,85% (1,17 
trillion), Yaponiya - 3,71% (635 mlrd.), Buyuk Britaniya - 3,7% (634 mlrd.), Fransiya - 
3,4% (582 mlrd.) boʻlib kelmoqda. 
Oʻzbekiston Respublikasining tashqi savdo aylanmasi (matnda TSA) 2022- yilning 
yanvar-mart oylari yakuni bilan 13,2 mlrd. AQSH dollarini tashkil etib, 2021- yilga 
nisbatan 5,6 mlrd. AQSH dollariga yoki 74,8 % ga koʻpaydi. (1-jadval) 
1-jadval 

---