Korxonalarda eksport-import operasiyalarini hisobini takomillashtirish masallalari

SO‘NGI ILMIY TADQIQOTLAR NAZARIYASI 
respublika ilmiy-uslubiy jurnali 
280 
shartlarini bajarmaganlik uchun jarimalar, sanksiyalari va kontragentlarning huquqiy 
maʼlumotlari. 
Tashqi savdo operatsiyalaridagi asosiy xarajatlarga quyidagilar kiradi: 
- logistika xarajatlari; 
- sugʻurta xarajatlari; 
- bojxona xarajatlari; 
- vositachilik xarajatlari.[32] 
Eksport-import operatsiyalaridagi barcha tijorat operatsiyalari uchta asosiy turga 
boʻlinadi: 
1)tovarlarni (mahsulotlarni) sotib olish va sotish; 
2) sotib olish va xizmatlar sotish bitim; 
3) intellektual mulkni sotib olish bitimi. 
Eksport-import operatsiyalarini hisobga olish asoslanadigan asosiy hujjatlarda biri 
O„zbekiston Respublikasining “Valyutani tartibga solish to„g„risida”gi (yangi tahriri) 
22.10.2019 yildagi O„RQ-573-sonli qonunidir. [1] 
Chunkiy, eksport-import operatsiyalarini hisobga olish oʻziga xos xususiyatlarga 
ega, yani ushbu masala valuta bilan bo„g„liq, eksport-import operatsiyalarining 
hujjatlarida ham, xorijiy-mahalliy xaridorlar yoki yetkazib beruvchilardan tashkil 
topadi hamda koʻproq hujjatlardan iborat bo„ladi. Demak, har bir tashqi iqtisodiy 
operatsiya uchun kamida: 
- tashqi iqtisodiy shartnoma. Bunday shartnoma bitimning ikkala tomoni 
tomonidan tuziladi va vakolatli shaxslar tomonidan muhrlanadi va imzolanadi; 
- sotilgan tovarlar uchun hujjatlar (schyot-faktura); 
- eksport qiluvchi kompaniya bankini tashkil yetuvchi bitim pasporti; 
- eksport qilinadigan va import qilinadigan tovarlarga hamroh boʻlgan turli xil 
texnik hujjatlar; 
- tovarlarni eskort qilish uchun transport hujjatlari; 
- toʻlov uchun schyot-fakturalar; va hokazo. 
Shuni taʼkidlash kerakki, tashqi savdo sherigiga yuborilgan yoki undan olingan 
hujjatlarning aksariyati dastlab 2 tilda yaratilgan boʻlib, faqat chet tilida berilgan 
hujjatlar tekshirish paytida Davlat soliq qoʻmitasi uchun zarur boʻlgan matnning 
tarjimasi bilan birga boʻlishi kerak. 
Shuni ham taʼkidlash kerakki, soliq va bojxona organlari tomonidan tekshirishlar 
paytida taqdim etishni talab qiladigan hujjatlar nusxalari soni koʻpaymoqda. 
Tashqi savdo operatsiyalarini hisobga olishning oʻziga xos xususiyatlari koʻplab 
qoʻshimcha hujjatlarga qoʻshimcha ravishda quyidagi omillarga bogʻliq: 

barcha tashqi iqtisodiy hisob-kitoblar chet el valyutasida amalga oshiriladi; 

xorijiy ish safarlariga oid bir qator qoʻshimcha qoidalar va talablar mavjud; 

QQSni hisobga olishning maxsus tartibi va u boʻyicha tegishli hisobot mavjud; 

---