Korxonalarda moliayviy resurslarni boshqarishni samarali tashkil etish

6- a m. “Bi ” MC J i g 2013-2015-yillardagi texnik-iqtisodiy 
ta lili iag amma i, (mi g ’m a)
14
 
 
Moliyaviy mustaqillik koeffitsienti tahlili.
 
Moliyaviy mustaqillik koeffitsienti 
sanoat korxonasining moliyaviy holatiga baho berishdagi asosiy nisbiy 
ko’rsatkichlardan biridir. Bu koeffitsient korxona o’z mablag'lari manbalarining 
balansi jamiga nisbati tariqasida aniqlanuvchi nisbiy ko’rsatkichdir. Boshqacha 
aytganda, moliyaviy mustaqillik koeffitsientini aniqlash uchun korxonaning o’z 
mablag’lari manbalari jami summasi balansining jami summasiga bo’lish kerak: 
Korxonaning o’z aylanma mablag’i bilan ta‟minlanish darajasi tahlili.
 
Xo’jalikning moliyaviy holatiga baho berishda qo’llaniladigan ko’rsatkichlardan 
biri bo’lib, korxonaning o’z aylanma mablag‘lari bilan ta‘minlanish koeffitsienti 
hisoblanadi. 
14
«Binokor» MChJ moliyaviy natijalar asosida tayyorlandi 

---

53 
 
 
7- a m. “Bi ” MC J i g 2013-2015-yillardagi korxona likvidligi 
va layoqatliligi tahlili diagrammasi 
15
 
O’z aylanma mablag‘lari jamini aylanma mablag‘larning jamiga bo’lish orqali 
ushbu koeffitsient aniqlanadi, ammo o’z aylanma mablag‘lari hajmi balansda 
tayyor holda berilgan emas, shuning uchun ushbu ko’rsatkichni hisoblash uchun 
korxona o’z mablag‘lari manbalari jami summasiga 
(PI) 
uzoq muddatli 
majburiyatlarni 
(UQK) 
qo’shib, uzoq muddatli aktivlar jamini 
(Al) 
chegirib 
tashlash kerak:
 
 
Shundan keyin xo’jalikning o’z aylanma mablag‘lari bilan ta‘minlanish 
koeffitsientini aniqlash mumkin. Buni quyidagicha formula bilan ifodalash 
mumkin: 
 
Ushbu ko’rsatkich 0,1 koeffitsientdan kam bo’lmasligi kerak. O’z aylanma 
15
«Binokor» MChJ moliyaviy natijalar asosida tayyorlandi 

---

54 
mablag‘lari bilan ta‘minlanish koeffitsienti ham yil boshi, ham yil oxiriga aniqlab 
olingandan keyin, solishtirish orqali tahlil qilinadi. 
Tahlil 
— 
tahlil qilinayotgan davrning oxiridagi koetfitsientidan boshidagi 
koeffitsientini ayirish orqali o’zgarishi aniqlanadi. So’ngra ushbu o’zgarishga 
omillar ta‘siri aniqlanib, tahlil qilinadi.Yuqoridagi ifodadan ko’rinib turibdiki, 
ushbu koeffitsientning o’zgarishiga to’rt omil ta‘sir qiladi: 
1. O’z mablag‘lari manbalari hajmining o’zgarishi 
(PI1-PIo) 
2. Uzoq muddatli majburiyatiar uzoq muddatli qarzlar 
(Q) 
va uzoq muddatli 
kreditlar 
(K) 
hajmining o’zgarishi 
(QK-KK0). 
3. Uzoq muddatli aktivlar hajmining o’zgarishi 
(AI1 —AI0). 
4. Jami aylanma aktivlar hajmining o’zgarishi 
(A21-A20). 
Korporativ boshqaruv tizimini yaratishga ehtiyojni keltirib chiqaruvchi 
birinchi muhim omil shundan iboratki, tez o’sib borayotgan kompaniyalarda katta 
bo’lmagan ko’lamlardagi kompaniyalarga xos munosabatlar tamoyillari va 
modellarini saqlab qolish imkoniyati kamayib boradi. Faoliyat ko’lamlarining ortib 
borishi kompaniyani boshqarish jarayonini qiyinlashtiradi.