korxonalarda moliayviy resurslarni boshqarishni samarali tashkil (2)
56
3-BOB. KORXONALAR MOLIYAVIY RESURSLARINI SAMARALI BOSHQARISH YO’NALISHLARI 3.1. Korxonalar foydasini ma imalla ti i y ’ ali la i Bozor iqtisodiyoti sharoitida har bir xo’jalik yurituvchi sub’yektlar ma’lum
bir foyda olish maqsadda faoliyat yuritadi. Ushbu faoliyat samarasiga muvofiq
foydaga erishadi. Korxonalar faoliyat boshlashdan avval ma’lum bir foyda olishni
maqsad qilib qo’yadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida savdo va umumiy ovqatlanish
korxonalariga boshqa xo’jalik yurituvchi sub’yektlar singari quyidagi rasmda
keltirilgan omillar ta’sir etadi. Ushbu omillarning ta’sir darajalarini o’rgangan
holda faoliyat yuritish ularning korxonalar foydasini maksimallashishini
ta’minlaydi. Quyidagi rasmda korxonalarda foydaga ta’sir etuvchi omillar
ko’rsatilgan. Birinchi guruh omillari quyidagilar:
Mahsulot sotib olish va sotish hajmi – ushbu korxonalar qancha ko’p tovar
aylanmasiga, ya’ni qancha ko’p tovar sotib olib uni sotishi shuncha foydani
oshiradi.
Mahsulot sifati – mahsulot sifatini qancha yaxshilab borgan sari, unga
sarflanadigan xarajatlar ham shunga nisbatan oshadi va aksincha sifati past
mahsulotga xarajatlar ham kam sarflanadi.
Mahsulot ishlab chiqarish murakkabligi – mahg’sulot ishlab chiqarish qancha
murakkab bo’lsa, unga shuncha mehnat sarfi va boshqa xarajatlar ko’p bo’ladi va
mahsulot tannarxini oshiradi. Mahsulot ishlab chiqarish qancha oson bo’lsa, mos
ravishda ishlab chiqarish tannarxi ham pastroq bo’ladi.
Ikkinchi guruh omillari quyidagilar:
Samaradorlik – korxona qancha samaradorlikka erishsa, bunda mahsulot
ishalab chiqarish tannarxi ham shuncha past bo’ladi va aksincha samaradorlik past
joyda mahsulot ishlab chiqarish tannarxi shuncha yuqori bo’ladi.
Texnologiya – korxona faoliyatida texnologiyalar qanchalik zamonaviy, yangi
bo’lsa, mahsulot unumdoriligiga erishilib, mahsulot ishlab chiqarish tannarxi
57
shuncha kamayadi. Texnologiya, asbob-uskunalar yaxshi bo’lmagan ishlab
chiqarish jarayonida, samaradorlik past bo’lib, mahsulot ishlab chiqarish tannarxi
oshadi.
