Kreativ fikrlash

1.Mavzu: “Kreativ fikrlash” faniga kirish
Reja:
1. Kreativ fikrlash kursining dorzabligi, ijodiy fikrlash kursining maqsadi
2. Kreativ va tanqidiy fikrlash tushunchalari va tariflari
3. Fikrlashni takomillashtirish (inson ongi va ong ostining shakllanishi)
4. Fikrlashni takomillashtirish usullari
Tayanch iboralar: kreativ fikrlash,foydalanish, qarashlar,yondashuvlarni shakllantirish, taqlid qilish ,tafakkurini tavsiflash, o‘ynash, o‘zgartirish,sintez qilish
Qo`llaniladigan pedogogik texnologiyalar: “Blits so`rov”,“Aqliy xujum”, «Bumerang» usullari
1.1 Kreativ fikrlash kursining dorzabligi, ijodiy fikrlash kursining maqsadi
Mavzuni o`zlashtirish jarayonida talaba:
• shaxsiy kreativlik hamda kreativ vositalar nima ekanligi va ulardan qanday foydalanish lozimligi haqida tasavvur va bilimga ega bo‘lishi;
• kreativ fikrlash vositalaridan foydalanish, qarashlar va yondashuvlarni shakllantirish, taqlid qilish va tana tafakkurini tavsiflash, kreativ fikrlashda o‘ynash, o‘zgartirish va sintez qilish jarayonlarining xususiyatlarini bilish va ulardan foydalanish ko‘nikmalariga ega bo‘lishi;
• kreativ fikrlashda kuzatish, tasavvur qilish va mavhumlikni tasvirlay olish, hissiy munosabat, o‘lchovli fikrlash va modellashtirish, kreativlikni o‘lchash, turli vaziyatlar va muammolar bo‘yicha qarorlar qabul qilish malakasiga ega bo‘lishi kerak.
Hozirgi glaballashuv sharoiti, istaymizmi-yo'qmi, bizning ishlash va yashash tarzimizni o'zgartirmoqda. Birinchidan, biz globallishish, ifloslanish, moliyaviy inqirozlar yoki yangi epidemiyalar bo'ladimi, butun dunyoga ta'sir qiladigan murakkab muammolarga tobora ko'proq duch kelmoqdamiz. Ushbu muammolarni hal qilish bo'yicha harakatlarni muvofiqlashtirish uchun bizga ijobiy fikrlash va ijodiy g'oyalar kerak. Shaxsiy darajada globallashuv hayotning tobora tezlashib borayotgan sur'atini keltirib chiqaradi. Bizda juda ko'p ma'lumot mavjud, ammo bugun o'rgangan narsalarimiz ertaga osonlikcha eskirishi mumkin. Garchi tez o'zgarishlar ham yangi imkoniyatlar keltirsa-da, endi biz butun dunyo bo'ylab iste'dodli odamlar bilan raqobatlashishimiz kerak. Ushbu muhitda muvaffaqiyat qozonish uchun bizga ishonchli qarorlar qabul qilishga va tezda yangi bilimlarni olishga yordam beradigan ijobiy fikrlash qobiliyatlari kerak.
Ammo ijobiy fikrlash qobiliyatlari deganda nimani tushunamiz? Asosan, bu ikki narsaga bog'liq - tanqidiy fikrlash va ijodkorlik. Tanqidiy fikrlash aniq va oqilona fikrlashdir. Bu aniq va muntazam ravishda fikrlashni, boshqa narsalar qatorida mantiq va ilmiy fikrlash qoidalariga rioya qilishni o'z ichiga oladi. Ijodga kelsak, bu yangi va foydali g'oyalarni taklif qilish, muqobil imkoniyatlarni yaratishdir. Ushbu kitob fikrlash qobiliyatlarining ikkita xil usuli haqida bo`lib , shu o'rinda siz quyidagilarni so'rashingiz mumkin: Qaysi biri muhimroq, tanqidiy fikrlash yoki ijodkorlik? Qisqa javob shundaki, ular bir xil darajada muhimdir. Muammolarni hal qilish uchun g'oyalarni taklif qilish uchun bizga ijodkorlik kerak, ammo bu g'oyalarni baholash va takomillashtirish uchun tanqidiy fikrlash kerak. Ular bir-birini to'ldiradi va insonlarni fikrlash qobiliyatini mukkamallik sari yetaklaydi.
Ushbu kitobda biz avval tanqidiy fikrlashni muhokama qilamiz va oxirigacha ijodga qaytamiz. Ko'rib turganimizdek, tanqidiy fikrlash haqida muntazam ravishda aytishimiz mumkin bo'lgan ko'p narsalar mavjud. Tanqidiy fikrlovchi bu quyidagilarni bajarishga qodir bo'lgan kishidir:
Fikrlar orasidagi mantiqiy aloqalarni tushuning.
Fikrlarni qisqacha va aniq shakllantirish.
Argumentlarni aniqlash, tahlil qilish va baholash.
Qarorning ijobiy va salbiy tomonlarini baholang.
Gipotezaga qarshi va qarshi dalillarni baholang.
Fikrlashda nomuvofiqliklar va keng tarqalgan xatolarni aniqlang.
Muammolarni muntazam ravishda tahlil qiling.
G'oyalarning dolzarbligi va ahamiyatini aniqlang.
O'zingizning e'tiqodingiz va qadriyatlarini isbotlang.
O'zining fikrlash qobiliyatini aks ettiring va baholang.
Ro'yxatdan ko'rinib turibdiki, tanqidiy fikrlash qobiliyatlari biz fikr almashish, qaror qabul qilish, tahlil qilish va muammolarni hal qilishimiz kerak bo'lgan barcha kasblar uchun juda muhimdir. Shuning uchun tanqidiy fikrlash umumiy fikrlash qobiliyati deb nomlanadi. Ammo tanqidiy fikrlash nafaqat ish joyiga tegishli. Ma'noli hayot kechirish va kelajakni rejalashtirish uchun biz o'zimiz haqida halol va ehtiyotkorlik bilan o'ylashimiz kerak. Yunon faylasufi Suqrot (miloddan avvalgi 469-399) "bir marta" o'rganilmagan hayot yashashga arzimaydi "degan edi. Odamlar va boshqa hayvonlar o'rtasidagi bir katta farq bu bizning o'zimizni aks ettirish qobiliyatimizdir. Biz hayotimizning maqsadi va mazmunini tekshirib ko'rishimiz va shunga qarab o'zimizni o'zgartirishimiz mumkin. Tanqidiy fikrlash ushbu o'zini o'zi baholash va o'zgartirish jarayoniga yordam beradi.
Yaxshi tanqidiy fikrlash, shuningdek, fan va demokratiyaning asosidir. Ilm-fan eksperimentlarni loyihalash va nazariyalarni sinashda ratsionallikni talab qiladi. Rivojlanayotgan va ilg'or demokratiya ijtimoiy va siyosiy masalalarda fuqorolarning xolis fikr yurita olishini talab qiladi. Demak, tanqidiy fikrlashni rivojlantirish ta'limning asosiy maqsadi bo'lishi kerak.