Kreditning zarurligi funksiyalari, turlari va shakllari

II) ta’minlanganligiga ko‘ra 3 turga bo‘linadi:
a) to‘liq ta’minlangan kreditlar, bunda kreditning ta’minoti kreditning asosiy qarz summasi va uning foizini qoplashga etadi;
O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki talabi bo‘yicha ta’minot miqdori kredit summasiga nisbatan 125 foiz ni tashkil etishi kerak.
b) qisman ta’minlangan kreditlar, bunda kreditlarning ta’minoti kreditning asosiy summasi va foizini qoplashga etmaydi;
c) ta’minlanmagan kreditlar, bu kreditlar ishonchli yoki blankli kreditlar deyiladi. Bu kreditlar yuqori darajada to‘lov qobiliyatiga ega bo‘lgan ishonchli mijozlarga beriladi.
III) kredit bahosiga ko‘ra quyidagi turlarga bo‘linadi:
a) arzon kreditlar, bu kreditlarning foiz stavkasi ssuda kapitali bozorida shakllanadigan foiz stavkasidan past bo‘ladi;
b) qimmat kreditlat, bu kredtilarning foiz stavkasi ssuda kapitali bozorida shaklalangan foiz stvakasidan yuqori bo’ladi. Risk darajasi qancha yuqori bo‘lsa, kreditning foizi ham shuncha yuqori bo‘ladi.
c) tekin kreditlar, bu kreditlarning foizi yo‘q.
VI) tarmoq xususiyatiga ko‘ra kreditlarning quyidagi turlari mavjud:
sanoat krediti; savdo krediti; qishloq xo‘jaligi krediti va boshqalar.
V) takror ishlab chiqarish jarayonlarining bosqichlariga xizmat etishiga ko‘ra kreditning turlari mavjud:
1) kredit ishlab chiqarish uzluksizligini ta’minlash maqsadida xomashyo va materiallar hamda ishlab chiqarish vositalarini sotib olish uchun beriladi;
2) kredit mahsulotni sotish jarayonini moliyalashtirish uchun beriladi;
3) kredit iste’mol jarayonida ham ishtirok etadi.
VII) kreditlash obektiga ko‘ra quyidagi turlarga bo‘linadi:
1) xomashyo va materiallar sotib olish uchun beriladigan kreditlar;
2) ishlab chiqarish vositalarini sotib olish maqsadida beriladigan kreditlar;
3) ishlab chiqarish xarajatlari uchun beriladigan kreditlar. Masalan, qishloq xo‘jaligida paxta, g‘alla, sholi kabi ekinlarni etishtirish uzoq davr va katta xarajat talab qiladi. Kreditlar ana shu xarajatlarni moliyalashtirish uchun beriladi.
4) to‘lov aylanmasidagi uzluksizlikni qoplash uchun beriladiga kreditlar.
Masalan, korxonalarning joriy hisobraqamlariga mablag‘lar kelib tushish vaqti bilan to‘lovni amalga oshirish vaqti o‘rtasidagi nomuvofiqlik yuzaga kelsa to‘lov aylanmasida uzilish sodir bo‘ladi. YAna shuni ham ta’kidlab o‘tishimiz joizki davlat budjeti ijrosi paytida ham uzilishlar yuzaga kelishi mumkin.