Kásiplik iskerliktiń ruwxıy tiykarları

4. Miynet jámááti ruwxıylıǵınıń mánis-mazmunı hám onıń shaxs ruwxıylıǵı menen tıǵız baylanısı.
Ruwxıylıq kásiplik mádeniyattıń mańızlı quram bólegi bolıp, kásiplik iskerlik mashqalaların turaqlı ádep-ikramlılıq qádiriyatlar tiykarında sheshiwge járdem beredi. Sonay-aq ol qánigeniń óz rawajlanıwında «akme»ge erisiwge umtılısında, kásiplik iskerliktiń sociallıq áhmiyetli maqsetlerge baǵdarlanǵanlıgında, gumanistlik qádiriyatlardıń ústinliginde hám bir adamnıń ekinshi adam ústinen aprior abzallıǵınıń joqlıǵında kórinis tabadı.
Gumanizm shaxstıń dúnyaǵa kóz-qarasınıń tiykarǵı principi sıpatında túsiniledi, onıń tiykarında ádalat, insan qádir-qımbatına húrmet, hár bir shaxstıń sózsiz qádir-qımbatqa iye ekenligin tán alıw postulatları jatadı.
Ruwxıy «akme» shaxs mánawiyatınıń rawajlanıwınıń eń joqarǵı, ideal dárejesi. Mánawiy rawajlanıwdıń optimal dárejesi shaxstıń mánawiy kamalatı hám onıń mánawiy tájiriybesin eksteriorizaciya qılıw qábiletiniń uyǵın dizbeklesiwi menen sıpatlanadı, bul oǵan berilgen waqıtta eń jaqsı nátiyjege erisiw imkaniyatın beredi.
Házirgi waqıtta kásip iyeleriniń kópshiliginiń iskerligi sociallıq áhmiyetli maqsetlerge erisiwge emes, al professionallıq joqarı áhmiyetke iye bolǵan bir waqıtta ózleriniń kásiplik qásiyetlerin rawajlandırıwǵa baǵdarlanǵanlıǵı menen sıpatlanadı.
Miynet jámáátleri, kásip iyeleriniń ruwxıylıǵın rawajlandırıwǵa shaxs dárejesinde, institut (xızmet ornı) dárejesinde, jámiyet dárejesinde tásir kórsetiw múmkin. SHaxs dárejesinde mánawiy rawajlanıwdı basqarıw mánawiy processlerge tásir kórsetetuǵın subyektiv faktorlardı esapqa alǵan halda ámelge asırıladı: qánigeniń mánawiy rawajlanıwǵa bolǵan talabın aktuallastırıw; sonday-aq kásiplik iskerlik baǵdarın shaxsiy kásiplik maqsetlerge erisiwden jámiyettiń hám pútkil insaniyattıń rawajlanıwı máplerine qaratılǵan sociallıq áhmiyetli maqsetlerge erisiwge ózgertiw.
Institut (xızmet ornı) dárejesinde mánawiy rawajlanıwdı basqarıw mánawiy rawajlanıw wazıypaların kásiplik tayarlaw hám qayta tayarlaw sistemasına kirgiziw; kadrlarǵa qoyılatuǵın morallıq norma-talaplardı normativ-huqıqıy bekkemlew; tiykarǵı wazıypalarınıń biri nátiyjeli kásiplik qarım-qatnas hám kásiplik qarım-qatnasta mánawiy óz-ara baylanıslardı támiyinlew bolǵan psixologiyalıq-akmeologiyalıq oraylardı shólkemlestiriw arqalı qánigelerdiń kásiplik iskerligin psixologiyalıq-akmeologiyalıq qollap-quwatlaw kibi kásiplik ortalıqtı shólkemlestiriw hám onıń ózgeshelikleri menen baylanıslı shárayatlardı esapqa alǵan halda múmkin boladı.
Jámiyet dárejesinde mánawiy rawajlanıwdı basqarıw jámiyetti birlestiriwshi, adamlardı gumanistlik ideallarǵa qaray baǵdarlawshı ideya arqalı múmkin boladı.
Kásiplik mádeniyattıń mánawiy komponentiniń rawajlanıwının ólshemi qánigeniń kásiplk iskerligi procesi hám nátiyjesinde sáwlelenedi. Bir tárepten, ruwxıylıqtıń rawajlanıwı qánige shaxsınıń kásiplik-dóretiwshilik ózin-ózi júzege shıǵarıwına járdem beredi, yaǵnıy baslamanıń kórinis tabıwına, juwapkershiliktiń rawajlanıwına, turmıstıń barlıq tarawlarında ózin-ózi jaratıwǵa.
Ekinshi tárepten, qánigenin kásiplik iskerligi sociallıq áhmiyetli maqsetlerge erisiwge baǵdarlanǵan. Bunday jaǵdayda kásiplik iskerliktiń qádiriyatı insan bolıp tabıladı, al basqa barlıq nárse óz-ózinen hesh qanday áhmiyetke iye emes quralǵa aynaladı.
Ruwxıylıq bir waqıttıń ózinde shaxs ushın ajıralmas qádiriyat, onıń ishki tájiriybesiniń, subyektiv keshirmeleriniń elementi; sonıń menen qatar ruwxıylıq sociallıq qádiriyat bolıp, ol shaxstıń kásiplik iskerlikte ózin-ózi júzege shlıǵarıw mexanizmleri arqalı kórinis tabadı.
Kásip ruwxıylıǵınıń qáliplesiwine bir qatar obyektiv, obyektiv-subyektiv hám subyektiv shárayatlar hám faktorlar tásir kórsetedi. Obyektiv shárayatlarǵa jámiyette puqaralardı birlestire alatuǵın, olardıń miynet hám sociallıq belsendiligin arttıra alatuǵın birlestiriwshi ideyanıń orın alıwı (yaki bolmawı) jatadı.
Obyektiv-subyektiv shárayatlarǵa tómendegiler kiredi: K obyektivno-subyektivnım usloviyam otnosyatsya: mánawiy rawajlanıw wazıypaların kásiplik tayarlaw hám qayta tayarlaw sistemasına kirgiziw, bul mánawiy rawajlanıwǵa bolǵan talaptı aktuallastıradı; kadrlarǵa qoyılatuǵın morallıq
norma-talaplardı normativ-huqıqıy bekkemlew, bul belgili dárejede óz kásiplik iskerligi tarawında bolıwı kerek hám qadaǵan etilgen nárselerdi túsiniwdi jeńillestiredi; tiykarǵı wazıypalarınıń biri nátiyjeli kásiplik qarım-qatnas hám kásiplik qarım-qatnasta mánawiy óz-ara baylanıslardı támiyinlew bolǵan psixologiyalıq-akmeologiyalıq oraylardı shólkemlestiriw arqalı qánigelerdiń kásiplik iskerligin psixologiyalıq-akmeologiyalıq qollap-quwatlaw.
Subyektiv faktorlarǵa shaxstıń qádiriyatlıq baǵdarları sisteması hám qánigeniń mánawiy rawajlanıwǵa bolǵan talabınıń aktuallasıwı dárejesi, sonday-aq kásiplik iskerlik baǵdarınıń shaxsiy kásiplik maqsetlerge erisiwden jámiyettiń hám pútkil insaniyattıń rawajlanıwı máplerine qaratılǵan sociallıq áhmiyetli maqsetlerge erisiwge ózgeriwi kiredi.