KġtabxanaġÜnasliq

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

145 
 
Kəmalə MƏMMƏDOVA  
 AMEA Mərkəzi Elmi Kitabxanasının 
 Kitabxanaşünaslıq şöbəsinin müdiri, dissertant 
 
KĠTABXANALARDA MARKETĠNQ ġÖBƏSĠNĠN TƏġKĠLĠ 
 
Açar  sözlər:  kitabxana,  marketinq,  kitabxana-informasiya  marketinqi, 
marketinq şöbəsi 
Ключевые  слова:  библиотека,  маркетинг,  маркетинг  библиотечно-
информационных услуг. 
Key words: library, marketing, marketing of library services 
 
 
Hər  bir  tarixi  inkişaf  mərhələsində  bir  çox  sosial  institutlar  kimi 
kitabxanaların  da  funksiyaları  cəmiyyətin,  siyasi  və  sosial-iqtisadi  həyatına 
uyğun şəkildə təşkil olunur.  
Cəmiyyətdə  baş  verən  dəyişikliklər  müasir  kitabxanaların  inkişafının 
ən  güclü  faktoru  kimi    konseptual  əhəmiyyət  kəsb  edir  və  kitabxanaların 
cəmiyyətlə qarşılıqlı əlaqələrini və sosial missiyaları dəyişdirir. Onlar missiya 
və  sosial  funksiyaların  seçiminə,  kitabxana-informasiya  resurslarının  və 
istifadəçilərə  göstərilən  xidmətin formalaşmasına olan  yanaşmaya, kitabxana 
texnoloqiyalarının  və  kadrların  inkişafına,  ənənəvi  fəaliyyət  istiqamətlərinin 
modernləşdirilməsinə    və  yeni  istiqamətlərin  mənimsənilməsinə    əhəmiyyətli 
dərəcədə  təsir  göstərir.  Kitabxanaların  ənənəvi  funksiyaları  (memorial, 
kommunikasiya,  informasiya,  təhsil  və  elmi)  yeni  məzmunla  zənginləşir  və  
onların  həyata  keçirilməsi  imkanları  genişləndirilir.  Bu  isə  kitabxanaların 
idarəolunmasında  müasir  kitabxana  fəaliyyətinin  məqsəd  və  funksiyalana 
uyğun  dəyişikliklər  aparılmasını  tələb  edir.  Belə  yeniliklərdən  biri  də  
kitabxanaların marketinq fəaliyyətidir. 
İctimai  praktikanın  digər  sahələrində  olduğu  kimi,  kitabxanaların  da 
innovasiya  fəaliyyəti  marketinqlə  sıx  əlaqəlidir,  çünki,  marketinq  istənilən 
təşkilatın idarəolunmasının inteqral funksiyası hesab olunur.  
Bu  gün  kitabxanaların  innovasiya  fəaliyyəti  onun  strateji  inkişaf 
istiqamətlərinə  uyğun  olaraq  müxtəlif  marketinq  yanaşmaları  əsasında  
qurulur.  Marketinq  konsepsiyasını  qəbul  etmiş  kitabxananın  fəaliyyəti 
oxucunun  ehtiyac, tələbat və zövqünün  dərindən və hərtərəfli öyrənilməsinə 
və xidmət sferasının məhz  bu amillər əsasında formalaşdırılmasına  yönəldilir. 
Bununla da, kitabxanalar üçün marketinqin əsasları müəyyənləşdirilir.  
Marketinq  kitabxananın  bir-birilə  əlaqəli  müxtəlif  növ  fəaliyyətlər 
sistemi,  real  və  potensial  istifadəçilərinin  ehtiyac  duyduğu  kitabxana  məhsul  
və xidmətlərinin çatdırılma və göstərilmə mexanizminə əsaslanan yaradıcı ida-

---

146 
 
retmə fəaliyyətidir. O, «istehsal, kommersiya, sosial və ya xeyriyyəçilik fəaliy-
yəti belə  olsa, kitabxana  tərəfindən də  qəbul  edlməli olan  fəlsəfədir»  (6.45-
50). 
Kitabxanalarda  marketinq  fəaliyyətinin  idarəolunması  onun  təşkilati 
strukturunun düzgün formalaşdırılmasından çox asılıdır.   
Marketinqin  idarə  olunmasının  təşkilati  quruluşu  dedikdə,    bu  və  ya 
digər  dərəcədə  marketinq  fəaliyyəti  ilə  məşğul  olan  şöbə  və  ya  bölmələrin 
məcmusu  başa  düşülür.  Buna  görə  də,    onun  seçilməsi,  vəzifə  və 
funksiyalarının 
düzgün 
müəyyənləşdirilməsi, 
marketinq 
şöbəsinin 
kitabxananın  digər  struktur  bölmələri    ilə  əlaqələrinin  düzgün  qurulması 
mühüm əhəmiyyət kəsb edir (3). 
Marketinq  fəaliyyətinin  idarə  edilməsinin  təşkilati  quruluşu  konkret 
olaraq kitabxananın böyüklüyündən və idarəetmə strukturundan, onun xidmət 
və  məhsullarının  çeşidinin  genişliyindən,  fəaliyyət  göstərdiyi  ərazidən, 
informasiya  bazarındakı real  şəraitdən asılı olaraq qurulur.  
Kitabxananın  marketinq  fəaliyyətini  həyata  keçirəcək  idarəetmə 
strukturunu hazırlayarkən  ilk növbədə  bir sıra tələblərə əməl olunmalıdır. Bu 
tələblər aşağıdakılardır: 
1. Kitabxananın marketinq fəaliyyətinin qarşısında duran məqsədlər bir-biri ilə 
vəhdət  təşkil  etməlidir.  Kitabxananın  əsas  məqsədlərinə  təklif  ediləcək 
kitabxana  xidmət  və  məhsullarına  oxucuların  münasibəti,  əldə  ediləcək 
mənfəətin  məbləği  və  onun  çəkilən  xərclərə  olan  nisbət  səviyyəsi  və  s.  aid 
edilə bilər. Onu da qeyd lazımdır ki,  bu məqsədlər bir-birinə  zidd  olmamalı, 
əksinə bir-birini tamamlamalıdır; 
2.  Kitabxananın  marketinq  fəaliyyətinin  idarəetmə  strukturu  mümkün  qədər 
sadə  olmalıdır.  Kitabxananın  təşkilati  strukturunun  sadəliyi  və  dəqiqliyi 
əməkdaşların ona daha tez və asan uyğunlaşmasına və onların qarşıya qoyulan 
məqsədlərin reallaşdırılmasında daha aktiv iştirak etməsinə şərait yaradır; 
3.  Kitabxananın  struktur  bölmələri  arasında  marketinq  fəaliyyətinə  və  digər 
fəaliyyət  sahəsinə  aid  olan  informasiyaların  ötürülməsini  təmin  edən  effektli 
kommunikasiya  sistemi  mövcud  olmalıdır.    Bu  kommunikasiya  sistemi 
həmçinin, əks əlaqəyə malik olmalıdır; 
4.Vahid  tabeçilik  prinsipi  mövcud  olmalıdır.  Belə  ki,  konkret  olaraq    bir 
kitabxanaçı  yalnız  bir  rəhbərdən  tapşırıq  almalı  və    tapşırığın  yerinə 
yetirilməsi  haqqında  da  ona  məlumat  verməlidir.  Bundan  başqa,  eyni 
məqsədlərlə  həyata  keçirilən  oxşar  funksiyalar  vahid  şəkildə  qruplaşdırılmalı 
və onların yerinə yetirilməsi üzrə bir vahid rəhbər təyin edilməlidir. 
Kitabxanalarda      marketinq  fəaliyyətinin  idarəetmə  strukturunu 
aşağıdakı şəkildə  formalaşdırmaq olar: 
 
 

---

147