Kurs: II fənn: Şəxsiyyət psixologiyası Müəllim

Vərdişlər və onların köçürülməsi.
Fəaliyyət eynilədə iş bütövlükdə avtomatlaşa bilməz. Avtomatlaşma yalnız fəaliyyətin ən kiçik komponentləri olan əməliyyatları yaxud hərəkətlərdir. Bu cür avtomatlaşma məşqlər və mümarisələrin nəticəsidir. Məs: insanda olan vərdişlərə: yazı vərdişləri, oxu vərdişləri, hesablama vərdişləri və s. aid edilir.
Təkrar nəticəsində vərdişlərin əmələ gəlməsi fəaliyyətin müvəffəqiyyətlə icra olunmasına şərait yaradır. İnsanın şüuru fəaliyyətin gedişi prosesinə deyil, nəticəsinə yönəlir. Vərdişlərin əmələ gəlməsinin aşağıdakı mərhələləri ayrılır.
I mərhələ- Bu mərhələdə fəaliyyətin icra üsulu dəyişir. Qismən tətəkminləşir.
II mərhələ- Fəaliyyətin icrasına sensor (hissi) nəzarət artır.
III mərhələ- Hərəkətlər, ıməliyyatlar avtomatlaşır və vərdişlər əmələ gəlir.
Məşqlər nəticəsində əmələ gələn vərdişlər daha da təkminləşir. Mövcud olan vərdişlərin əmələ gəlməsinə mane olur, bu vərdişlərin mənfi köçürülməsi deyilir və interferensiya adlanır. Məs: Təyyarəçi havada istiqamətini dəyişəndə yəni. Təyyarəni döndərəndə sürəti artırmalıdır. O, avtomobili idarə edəndə bu vərdişlər ona mane olur, yəni avtomobili döngədən döndərən zaman sürəti azaltmaq əvəzinə daha da artırır.
Vərdişlərin müsbət köçürülməsi halları da mövcuddur. Belə ki, mövcud vərdişlərin yenilik əmələ gəlməsinə köməklik göstərir. Buna vərdişlərin müsbət köçürülməsi deyilir. Və o, proses vərdrişlərin induksiyası adlanır. Məs: makinada yazmaq, kompyuterdə işləməyə köməklik göstərmək.
Bacarıqlar- Fəaliyyətin müvəffəqiyətinin icrasına bacarıqlar deyilir. Burada biliklərin və vərdişlərin rolu çox böyükdür. İnsan fəaliyyətə yiyələndikdə onun bacarıqları daha da artır. Bu ona görə baş verir ki, konkret fəaliyyət sahəsi insan zaman keçdikdə daha da mükəmməl biliklər əldə edir və təkrarlar nəticəsində onda həm də fəaliyyətin icrası ilə bağlı bir sıra vərdişlər yalnız müsbət olanlara bölünür. Yəni. Onlar yalnız xeyirli olanlardırt. Ona görə ki, onlar fəaliyyət prosesində əmələ gəlir və buna görədə fəaliyyətin müvəffəqiyətlə icrasına xidmət edirlər. Ona görə də onlar zərərli olmurlar.
Adətlər- Şəxsiyyət üçün tipik şəraitdə tələbatlar kimi çıxış edən avtomatlaşmış hərəkətlərdir. Onlar fəaliyyətin icrası prosesində yaranada bilər, yaxud icrası prosesindən kənarda da yarana bilər. Və fəaliyyətlə heç bir əlaqəsi olmayada bilər. Buna görədə adətlərin həm mənfi həmdə, müsbət olanları ayrılır.
Müsbət adətin icrası prosesində də yaranan adətlərə deyilir. Məs. səhər tezdən durmaq adəti, vaxtında yemək, əlləri yuyub stol arxasında oturmaq və s aid etmək olar.
Mənfi adətlər. Məs dırnaq yemək, siqaret çəkmək, əyağını yelləmək və.s
Vərdişlər fəaliyyətin icrasına yönəlmiş, avtomatlaşdırılmış hərəkətlərdir, adətlər isə tipik şəraitdə fəallaşan avtomatlaşmış hərəkətlərdir..