Kursun məqsədi

Şəkil 1.1. M-mənbə; Q-qəbuledici; 1-karotaj kabeli; 2-quyu divarı;
^P0 - mayedə yayılan dalğa;

P₀ P₀
- kəmərdə yayılan dalğa;
^{P0 P1 P0} -süxurda yayılan uzununa dalğa;
^{P0 S1 P0} -süxurda yayılan

eninə dalğalar.

Dalğaların süxurda yayılması zamanı istiqamətcədə fərqli olurlar: eninə və uzununa (şəkil 1.2) olur.

Şək.1.2.


Böyük enerjiyə malik süni akustik sahəyə əsaslanan üsul vasitəsilə əsasən süxurların müxtəlif fiziki xüsusiyyətlərinin dəyişilməsi öyrənilir. Məsələn: elektrokeçiricilik, istilik keçiriciliyin dəyişməsi elastiki dalğaların yayılmasına səbəb olur. Lakin bundan əlavə bu üsuldan istifadə edərək süxurların akustik xüsusiyyətlərini də öyrənmək olar.

Akustik quyu cihazları

Qırılan dalğalar üsulu quyuda geniş tətbiq edilir. Bu məqsədlə adətən bir və ya bir neçə elementindən ibatət quyu cihazından istifadə edilir. Belə quyu cihazlarını səciyyələndirən 2 kəmiyyət var:

1. 
   zondun uzunluğu ( ^l );
   
2. 
   zondun bazası ( ^S ).
   

Zondun uzunluğu dedikdə, 2 müxtəlif elementin arasındakı məsafə nəzərdə tutulur. Zondun bazası isə 2 eyni element arasındakı məsafədir. Zondun elementləri arasında aşağıdakı əlaqə mövcuddur:

n  k  m
(2.2)

burada, ^k -qəbuledicilərin sayı; ^m -mənbələrin sayıdır. Adətən,

olur.
^{k  1} və ^{m  1} (2.3)
Qeyd etmək lazımdır ki, mənbə və qəbuledicilərin sayı quyu cihazlarında bir-birini əvəz

edə bilər, yəni 3 elementli quyu cihazında 2 mənbə 1 qəbuledici və ya əksinə.
Quyulararası şüalanma üsulunda böyük gücə malik akustik dalğalardan istifadə olunur. Bu halda mənbə (M) və qəbuledici (Q) müxtəlif quyularda yerləşdirilir. Mənbədən çıxan dalğalar müəyyən məsafəni keçərək digər quyuda qeyd edilir. Bu səbəbdən də dalğaları səciyyələndirən kəmiyyətlərin dəyişilməsi dalğanın keçdiyi mühitin xüsusiyyətindən asılı olur.
Akustik karotajının quyu cihazları bir və ya bir nençə elastiki dalğa yarada bilən mənbədən və bir və ya bir neçə elastiki dalğanı elektrik siqnalına çevrə bilən qəbuledicidən ibarə ola bilər.
İstehsalatda ən geniş yayılmış üç elementli quyu cihazlarıdır ki, bu cihaz iki qəbuledicidən və bir mənbədən (və ya əksinə) ibarət olur (şək. 1.1). Bu cihazın zondunun bazası 0.5-1.0 m arasındə dəyişilir, zondun uzunluğu (L) eyni adlı elementlərin tən ortasında yerləşən nöqtəilə uzaqda yerləşən element arasındakı məsafə götrülür.
Elastiki dalğaların birbaşa qəbulediciyə çatmasının qarşısını almaq üçün qəbulediciilə mənbə arasında rezin əsaslı izolyator yerləşdirilir (şək. 1.4).
Akustik izolyatorların növləri: a-kontinerlər arası saç şəkilli izolyatordar; b) və q) hermetik olmayan kəsikli izolyatorlar; v) hermetik izolyatorlar; d) hermetik olmayan polad və rezin əsaslı elementlərin bir-birini əvəz etməklə hazırlanmış izolyatorlar.

Şək.1.4. Akustik izolyatorlar. a-kontinerlər arası saç şəkilli izolyatordar; b) və q) hermetik olmayan kəsikli izolyatorlar; v) hermetik izolyatorlar; d) hermetik olmayan polad və rezin əsaslı elementlərin bir-birini əvəz etməklə hazırlanmış izolyatorlar.