Laqablar Og'abek

Eshkakchi - qayiqda eshkak eshuvchi shaxs. 
3. –chi affiksida yasalgan laqablar narsa-predmetni tutuvchi va sotuvchi 
kishilarga nisbatan ishlatiladi. 
Joni b a l i q ch i Mati b a l i q ch i g a ko‘z qiri tushishi bilan tanidi. 
Bu misolda –chi affiksida yasalgan laqab narsa-predmetni tutuvchi 
odamlarga nisbatan ishlatilgan. 
G‘ani qiyshiq qamatganini Nabi biladimi oqsoqol? –dedi Ashir g u l chi 
og‘zidagi nosini sholcha tagiga tuflarkan. 
Bu tekstda narsa predmetni sotuvchi kishiga nisbatan ishlatilgan. 
5. –chi affiksi laqablarga qo ‘shilib asosdan anglashilgan hodisani, ish-
xarakterini, qilish xarakteriga ega bo ‘lgan, shunday harakatni bajarish odati kuchli 
bo ‘lgan shaxs bildiruvchi ot yasaydi. 
Boshqacha qilib aytsak, Obid sh i k o ya t ch i, chunki unga bermasang ham 
arz qilishga qo‘ysang bo ‘ldi, Biron yerdan kelgan odamga darrov bu 
yerdagilarning zulm, adolatsizlik qilayotganlari to‘g‘risida shikoyat qilishga 
tushadi. 
-chi affiksidan tashqari –kash, -dor, -do‘z kabi affikslar ham ma’lum sohaga 
oid kasb-hunar bildiruvchi laqablar yasaladi. 
-kash affiksi so ‘z anglatgan predmetni yurgizuvchi shaxs otini yasaydi. 
Chin muhabbat va sadoqat haqida gap ketganda mahallamizdagi kimningdir 
o‘g‘li bilan kelini orasidagi janjal sabab bo ‘lib, choyxonada o‘tirgan Asom quruq, 
Karim indamas, Yo‘ldosh a r a v a k a sh o ‘zaro bahslashib qolishdi. 

---

34 
Bitta o ‘zi emas shekilli, aylanay ovsinjon, Abdusamat t r a k t o r ch i, innay 
keyin annu Nusrat perma, innay keyin Karim j u v o z k a sh n i ng o‘g‘li. 
-do‘z affiksi ham otdan ot yasaydi. 
Chol haqoratli nazar bilan menga qaradi va ko‘kragiga qotib ketgan 
barmoqlari bilan urib: 
Ko‘p yaxshi taniding. Badalmat k o v u sh d o‘ z burun egasi o‘lgan. 
-dor affiksi negiz anglatgan predmetning egasi shaxs oti yasaydi. Bu affiks 
qo‘shilganidan hosil bo ‘lgan laqablar Boburning «Boburnoma» asarida uchraydi. 
Birxomolini uch bo‘lib, bir xissasini men yedim, birini Gadoyi tog‘oyi yana 
birini Abdullo k i t o b d o r g‘aroyib guzaro kayfiyat qildi: ul martakim namoz 
shomda beklar yig‘ilganda kengashga chiqa olmadim. 
Odina kuni oyning yigirma ushbu yurtda Xindolni Moximga berib, xatlar 
bitib Yusuf Ali rikobdorni Qobulga yuborildi. 
-paz affiksi ham otdan ot yasaydi. Bu qo‘shimcha ovqat-taom bildiruvchi so 
‘zlarga qo ‘shilib, undan anglashilgan taom turini tayyorlovchi shaxs oti yasaydi. 
Saydulla asli pismiq odam emasmi, Egamberdi baliqpaz bilan xufiyona til 
topishib, har kecha ko ‘zaga tushgan o‘ljani arzon garovga suvlab turgan ekan. 
Laqablar kompozitsiya usulida ham yasaladi. Bunga misol qilib tubandagi 
namunalarni ko ‘rsatish mumkin: o q s o q o l, q o ‘ r b o sh i, q i z i l t a y o q,
o l a k o ‘ z, k o ‘z o y n a k kabilalar. Misollar: Mirsaid oqsoqol ularning suhbatiga 
ziyraklik bilan quloq solayotgan bolaga qarab oldida: 
-Qaydam...-dedi. 
Zokir q o‘ r b o sh i qizillardan qochib, tog‘larda berkinib o ‘zidan kichikroq 
qo ‘rboshilarni oldiga solib quvib kun o ‘tkazyapti. 
Ernazar o l a k o‘ z uchun ham kechagi kun o‘shanday bo‘lib, har tarafga 
jo‘natiladigan elchilarning oxirgisini ham jo‘natib bo‘lib, xondan ruxsat so‘radi-da 
kechqurun Gulzeboni olib shahar tashqarisidagi to‘rangilzorda uxlamay tong 
ottirdi. 
Deraza oldida qo‘llarini qo ‘ltig ‘iga tikib turgan ozg‘ingina «k o‘ z o y n a k» 
o‘zicha nimanidir ming‘irlay boshladi. 

---

35 
Xulosa qilib aytganda, so ‘z yasash usuli bilan hosil bo‘lgan laqablar asosan 
kasb-hunarga oid laqab bo‘ladi va ko ‘pchiligi affiksatsiya usuli bilan hosil bo‘ladi. 
Buni quyidagi tablitsadan ham ko‘rish mumkin. 
Affiksatsiya usuli bilan hosil 
bo‘lgan laqablar 
Kompozitsiya usuli bilan hosil 
bo‘lgan laqablar 
17 
5