Lisoniy lug’atlarda
so’z ma’nolari, imlosi, talaffuzi, iboralar
(frazemalar), xalq maqollari, xullas, til birliklari va filologik
tushunchalarga oid ma’lumotlar beriladi. Demak, lisoniy lug’atlarda
til va nutq birliklari, til kategoriyalari haqida ma’lumot berish, maqol
va matal kabi janr boyliklarini to’plash maqsad qilinadi.
Lisoniy lug’atlar ham dastlab ikki turga – umumiy va xususiy
(maxsus) lug’atlarga bo’linadi.
U m u m i y l u g’ a t l a r d a umumtil birliklari, ularning
ma’nolari va qo’llanish xususiyatlari izohlanadi. Bunday lug’atlar bir
tilli, ikki tilli, ko’p tilli, izohli, izohsiz bo’lishi mumkin. "o’zbek tilining
izohli lug’ati" (ikki tomli, 1981 y.), "o’zbekcha-ruscha lug’at" (1959),
"Ruscha-o’zbekcha lug’at" (besh tomli, 1950-1955) va boshqalar
shular jumlasidandir.
www.arxiv.uz
X u s u s i y (m a x s u s) l u g’ a t l a r d a tilning lug’at
boyligidagi birliklar ma’lum sohalar bo’yicha yoki shu tildagi ma’lum
mikrosistemalar, guruhlar bo’yicha tanlab izohlanadi. "Ruscha-
o’zbekcha fizik terminlar lug’ati" (M.D.Yagudev, R.X.Mallin, 1952),
"Ruscha-o’zbekcha matematik terminlar lug’ati" (M.Sobirov, 1952),
"o’zbek tili sinonimlarining izohli lug’ati" (A.hojiev, 1974), "Lingvistik
terminlarning izohli lug’ati" (A.hojiev, 1985), "o’zbek tilining izohli
frazeologik lug’ati" (SH.Rahmatullaev, 1978), "Imlo lug’ati" (Olim
Usmon, 1949), "o’zbek tilining imlo lug’ati" (S.Ibrohimov,
E.Begmatov, A.A.Ahmedov, 1976), "o’zbek ismlari" (E.Begmatov,
1991), "o’zbek tili omonimlarining izohli lug’ati" (SH.Rahmatullaev,
1984), "o’zbek tili antonimlarining izohli lug’ati" (SH.Rahmatullaev,
N.Mamatov, R.SHukurov, 1980), "Ruscha-o’zbekcha botanika
terminlarining qisqacha izohli lug’ati" (Q.Zokirov, M.M.Nabiev,
o’.Pratov, h.Jamolxonov, 1963) va boshqalar shular jumlasidandir.
www.arxiv.uz
Keyingi yillarda o’zbek tilida yana bir qator yangi lug’atlar
yuzaga keldi: "Yozuv tarixidan qisqacha lug’at-
ma’lumotnoma" (N.Mahmudov, 1990), "o’zbek ismlari"
(E.Begmatov, 1991), "o’zbek tilining etimologik lug’ati"
(SH.Rahmatullaev, 2000y.), "O`zbek tilining imlo lug`ati"
(Sh.Rahmatullayev, A. Hojiyev, 1995), "o’zbek tili tasviriy
ifodalarining izohli lug’ati" (R.Rasulov, I.Umirov, 1997),
Hozirgi o’zbek tili faol so’zlarining izohli lug’ati (A.Hojiyev,
A.Nurmonov, S.Zaynobiddinov, K.Kokren, M.Saidxonov,
A.Sobirov, D.Quronov, 2001), "Turkcha-o’zbekcha,
o’zbekcha-turkcha lug’at" (Nizomiddin Mahmud, Ertug’ul
Yaman, 1993) shular jumlasidandir.
www.arxiv.uz
|