61
10. ZAHARLARNING ORGANIZMDA TASHILISHI
10.1. Zaharlarning organizmda tashilishi
Zaharli moddalar organizmga qanday yo‘l bilan tushmasin, albatta qonga o‘tadi.
Ko‘pchilik yot birikmalarga plazma oqsillari (albukminlar) bilan birikish xos. Oqsil va
zaharli modda o‘rtasida ionli, vodorodli aloqalar va vandyerval kuchlari hosil bo‘lishi
mumkin. Qonga kelib tushgan har qanday metallar (ishqoriy metallardan tashqari)
oqsillar – albuminlar bilan birikmalar hosil qiladi.
Ayrim metallar va metallarga kirmaydigan moddalar qon oqimi bo‘ylab
yeritrotsitlar orqali tashiladi. Masalan, margimush va qo‘rg‘oshinning 90
foizi
organizmda yeritrotsitlar bilan aylanadi.
Noelektrolit toksik moddalar qisman qon plazmasida yeriydi,
qisman
yeritrotsitlarga kirib, gemoglobin molekulasiga sorbsiyalanadi.
Gematoensefalitik va platsentar to‘siqlar orqali tashish. Bu bir tomondan qon
oqimi chegarasida va ikkinchi tomondan markaziy
asab tizimi va ona homilasi
o‘rtasida joylashgan tuzilmalardir. Zaharlarning qanday ta’sir qilishi ularning to‘siqli
tuzilmalar orqali o‘tish qobiliyatiga bog‘liq. Bu to‘siqlar orqali diffuziya ikki
yo‘nalishda (to‘g‘ri va teskari) borishi mumkin. Platsenta va gematoensefalitik to‘siq
orqali kichik molekulyar og‘irlikka ega yog‘da yeruvchan
noelektrolitlar oddiy
diffuziya yo‘li bilan oson o‘tadi.
Metall kationlari va anionlari bosh va orqa miyaga sekin o‘tadi. Ayrim metallar
(simob, marganes, selen) platsenta orqali o‘tadi va homilada qayd etiladi.
Ionlashgan
noelektrolitlar, kuchli elektrolitlar, kolloid
yeritmalar fiziologik
to‘siqlardan yomon va sekin o‘tadi.
Dostları ilə paylaş: 
