Lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Tayanch so‘z va iboralar:
organik va noorganik moddalar, zanjirlar qoidasi, 
uglevodorodlar, spirtlar, galogenlar, efirlar, tur, jins, gigiyenik, ta’sirchanlik, yosh va 
individual ta’sir, bioritmlar. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

76 
12. KIMYOVIY BIRIKMALARNING VAQTINCHA 
RUXSAT ETILGAN KONSENTRATSIYA (VREK) LARINI HISOBLASH 
USULLARI 
 
Ta’sirning taxminiy xavfsiz darajasi – TTXD. Bu kattalik ishlab chiqarishni 
loyihalash vaqtida hisoblab chiqariladi. 
Yangi kimyoviy moddalarning ko‘payishi, ular atmosferaning ifloslanishini, 
tajriba orqali ularning REKni topib bo‘lmasligi, vaqtinchalik ruxsat etilgan 
konsentratsiya (VREK)ning turli hisob-kitob usullarini kiritishga ehtiyoj tug‘dirdi.
Bu hisoblash usullarini tajriba usullariga almashtirish mumkin: 
a) havoning ishchi zonasi. Organik birikmalarining gazlari va bug‘lari vaqtinchalik 
ruxsat etilgan konsentratsiya gaz zonasida quyidagicha hisob qilinadi. 
 
Lg VREK
I.Z. 
= 0,91 Lg SL
50
 + 0,1 + Lg M (gaz) 
Lg VREK
I.Z. 
= Lg DL
50
 - 2,0 + Lg M (bug‘)
. 
Noorganik gazlar va bug‘lar uchun:
 
Lg VREK
I.Z. 
= Lg SL
50
 + 0,4 Lg M
yoki qisqartirib, 
VREK
I.Z. 
= 2,52 SL
50
. 
Metall ayerozollari uchun, metall oksidlari uchun va metalning suvda kam 
yeruvchi birikmalari uchun: 
Lg VREK
I.Z. 
= 0,85 Lg DL
50
 – 3,0 + Lg M - Lg N
. 
bu yerda, N – metall molekulasidagi atom sonlari. 
Yuqori darajada qaynovchi organik birikmalar, asosan pestitsidlar uchun: 
Lg VREK
I.Z. 
= 0,58 Lg DL
50
 – 1,96
. 
Ftororganik pestitsidlar uchun: 
Lg VREK
I.Z. 
= 0,52 Lg DL
50
 – 1,6
.
 
Xlororganik pestitsidlar uchun: 
Lg VREK
I.Z. 
= 0,97 Lg DL
50
 – 3,6
. 
Qo
‘
zg‘atuvchi ta’sirga ega moddalar uchun:
Lg VREK
I.Z. 
= 0,76 Lg CHK
odam 
 + 1,94 
Lg VREK
I.Z. 
= 0,47 Lg CHK
odam
+ 0,37 Lg SL
50 
+ 1,16
. 
 
CHK
odam
- chegara konsentratsiya, 1 minut davomida inson organizmiga yoqimsiz 
ta’sir etuvchi hissiyotlar (sezgilar) umumiy ta’sirga ega (mg/l). 
Organik birikmalar uchun VREK
I.Z
da 2 bosqichda hisoblanadi: 
1) Surunkali ta’sirga ega chegara konsentratsiya quyidagi formula orqali 
aniqlanadi: 
Lg lim
ch 
 = 0,62 Lg CL
50 
 - 1,08 
Lg lim
ch 
 = 0,77 Lg lim
as 
 - 0,56
.
 
 

---

77 

Hisoblangan lim
ch 
2)

REK
I.Z.