M. E. Mamarajabov, R. N. To’rayev zamonaviy dasturlash tillari

CHAPTER 3. DEVELOPMENT OF PRACTICAL PROGRAMS IN 
THE PROGRAMMING LANGUAGE PYTHON AND THEIR USE ........
60 
3.1. Linear algorithms. Working with numbers and strings……...………….. 60 
3.2. Conditional operators in Python.……………………………………...... 69 
3.3. Cyclic operators in Python..…………………………………………….. 77 
3.4. Run time error - error in program execution …………………………… 90 
3.5. Сoncept about the dictionary and working with it……………………... 91 
3.6. Function in Python ………….. ………………........................................ 103 
3.7. Modules in Python ………………………………………………….….. 108 
3.8. Graphics in Python…………………………………………...………… 119 
3.9. Working with files and exceptions in Python.……..…………………… 142 
References ……………...…………………………………………………...... 
154 
 
 
 

---

9 
Kirish 
Respublikamizda dasturchilarni tayyorlash davr talablari darajasida tashkil 
etilib, bu borada salmoqli ishlar olib borilayotganligiga qaramasdan, hozirgacha bir 
qator muammolar o‘z yechimini topgani yo‘q. Xususan, chuqur bilimli hamda malakali 
dasturchilarga bo‘lgan ehtiyoj va soha bo‘yicha mutaxassislarni tayyorlashga imkon 
beruvchi jaxon andozalariga mos keluvchi pedagogik shart-sharoitlarni yaratish; 
mazkur jarayonni metodik jixatdan to‘g‘ri tashkil etish; dasturlash tillarini o‘rgatuvchi 
o‘quv fanlaridan kasbiy bilim va malakalarni shakllantiruvchi, o‘quvchining qobiliyati, 
intellektual xususiyati, bilim darajasini xisobga olib ta’lim beradigan o’quv-uslubiy 
qo’llanma yaratish kabi masalalarni shular qatoriga qo‘shish mumkin. 
Ushbu o’quv-uslubiy qo’llanmaga “Python dasturlash tili” deb qo‘yilgan nom 
- Python dasturlash tilining umumiy nomi bo‘lib, umumiy o’rta ta’lim maktab 
informatika va axborot texnologiyalari o’qituvchilari va informatika o’qitish 
metodikasi ixtisosligi bo’lgan oliy o‘quv yurtlarida predmet sifatida o‘rganilib, u 
python dasturini o’rnatish, IDE muharrirlari, Pycharm muharriri, python sintaksisi, 
dasturining umumiy tuzilishi, chiqizli, tarmoqlanuvchi, massivlar va grafika 
elementlari haqidagi tushunchalarni o‘z ichiga oladi.
Mazkur o’quv-uslubiy qo’llanma python dasturlash tili va uning imkoniyatlari, 
python dasturlash tilida amaliy dasturlar tuzish va ulardan foydalanish bo‘limlarini o‘z 
ichiga olib, undan umumiy o’rta ta’lim maktab informatika va axborot texnologiyalari 
o’qituvchilari va kunduzgi hamda sirtqi bo‘lim talabalari foydalanishlari mumkin. 
Python, ehtimol o'rganish uchun eng oson va eng yaxshi foydalaniladigan 
dasturlash tilidir. Python dasturlash tili (kodi) o'qish va yozish uchun tushunarli 
tillardan biridir. Python juda ifodali til, bu degani, biz, odatda Python kodini talab 
qilinadiganidan kamroq satrlarni yozishimiz mumkin, aytaylik, C ++ yoki Java 
dasturlash tillarida bunday emas. 
Python - bu o'zaro faoliyat platforma tilidir. Pythonning kuchli tomonlaridan 
biri shundaki, u juda to'liq standart talablariga javob beradi, kutubxona - bu bizga 
internetdan faylni yuklab olish kabi masalalarni hal qilishga imkon beradi. Odatiy 

---

10 
kutubxonaga qaraganda, masalan, Twinted tarmoq kutubxonasi, NumPy raqamli 
kutubxonasi kabi funksional imkoniyatlarni ta'minlaydi.
Ushbu o’quv-uslubiy qo’llanmaning maqsadi Python 
tilini
o'rgatish va Python 
tilida yozilgan dasturlarni qanday qilib to’g’ri tuzishni o’quvchilarga ko'rsatib 
berishdir.
Python - bu ishlab chiqaruvchilarning samaradorligi va kodlarning o'qilishini 
yaxshilashga qaratilgan yuqori darajadagi umumiy dasturlash tilidir. Shu bilan birga, 
standart kutubxona sifatida ko'plab foydali funksiyalarni o'z ichiga oladi. 
Python tarkibiy, umumiy, funksional, ob'ekt va aspektga yo'naltirilgan 
dasturlashni qo'llab-quvvatlaydi. Asosiy arxitektura xususiyatlari dinamik yozish, 
xotirani avtomatik boshqarish, to'liq introspektsiya, istisnosiz ishlov berish mexanizmi, 
ko'p oqimli hisoblashlarni qo'llab-quvvatlash, yuqori darajadagi ma'lumotlar 
tuzilmalaridan iboratdir. Dasturlarning modullarga bo'linishi qo'llab-quvvatlanadi, bu 
esa o'z navbatida paketlarga birlashtirilishi mumkin. 
Python - faol rivojlanayotgan dasturlash tillaridan biridir, til xususiyatlarini 
qo'shish / o'zgartirish bilan yangi versiyalar taxminan ikki yarim yilda chiqariladi. Bu 
dasturlash tili rasmiy standartlashtirishdan o'tmadi, standartning vazifasi til 
muallifining nazorati ostida ishlab chiqilgan.