M əsləhətçi: C. Q. Nuriyev. Elm V ə Təhsil Mərkəzi «Təfəkkür»

Əmtəənin adı
Miqdarı
D
əyəri
(min ABŞ dolları)
1. Ət və ət məhsulları
23374,74 t 
32313,18 
2. Taxıl məhsulları
333395,92 t 
36153.84 
- 
humanitar yardım 
207116,79 t 
13200,54 
- 
humanitar yardım 
n
əzərə alınmazsa 
126279,13 t 
22953,30 
3. Un m
əhsulları
116057,95 t 
22066,00 
- 
humanitar yardım 
41398,50 t 
1777,98 
- 
humanitar yardım 
n
əzərə alınmazsa 
74659,451 
20288,02 
4. Şəkər və qənnadı 
m
əhsulları
119377,50 t 
50855,60 
- 
humanitar yardım 
1091.45 t 
152,54 
- 
humanitar yardım 
n
əzərə alınmazsa 
118286,05 t 
50703,06 
5. Yağ
64425,091 
81621,46 
- 
humanitar yardım 
2487,781 
422,19 
- 
humanitar yardım 
n
əzərə alınmazsa 
61937,31 t 
81199,27 
O cümlədən: 
- k
ərə yağı 
13306,57 t 
27103,56 
- bitki v
ə heyvan 
m
ənşəli yağlar 
48630,74 t 
54095,71 
ixracın strukturunda əsas yer tutan mallar İsə miqdar və 
d
əyər baxımından aşağıdakı kimi: 
120 

---

Əmtəənin adı
Miqdarı
D
əyəri
(min ABŞ dolları)
1. Spirtli v
ə spirtsiz 
içkilər
34013,631 
8388,45 
528719,41 dal 
1027,19 
1089916,00 
ədəd 
399,09 
1768850,00 but 
630,32 
5500,00 şb 
4,48 
22919,001 
10,18 
C
əmi:
10459,71
2. Tütün və tütün 
m
əmulatları
12643,051 
6080,44 
492000,00 paç 
16,90 
20127350,00 
ədəd 
170,88 
C
əmi:
6268,22
3. Mineral 
yanacaqlar, neft v
ə 
neft m
əhsulları
2169940,26 t 
254165,44 
4. Qara metallar
12184,50 t 
1429,77 
- reeksport 
22705,72 t 
6619,34 
3320,91 t 
4235,47 
5. Alüminium və 
ondan hazırlanan 
m
əhsullar
80169,00 
ədəd 
107,34 
121 

---

C
əmi: 
4342,81
6. Pambıq 
73020,351 
105556.71 
Bu dövr üzrə Azərbaycan Respublikasının ticarət əlaqələrində ən 
yüksək xüsusi çəkisi olan ölkələrdən aşağıdakıları göstərmək 
olar: 
İran
İxrac
- 
153832,1 min ABŞ dolları (ümumi 
ixraca nisb
ətən 30,95 %) 
- 
74751,8 min ABŞ dolları (ümumi 
İdxala nisbətən 12,67%) 
İdxal
Saldo
- 
88446,9 mln ABŞ dolları 
Türkiyə
İxrac
- 
25211,0 min ABŞ dolları (ümumi 
ixraca nisb
ətən 5,07%) 
- 
124729,9 mln ABŞ dolları (ümumi 
idxala nisb
ətən 21,14%) 
İdxal
Saldo
- 
98319,1 min ABŞ dolları 
Rusiya
İxrac
- 
71562,5 min ABŞ dolları (ümumi 
Federasiyası
ixraca nisb
ətən 14,40%) 
İdxal
- 
79625,4 min ABŞ dolları (ümumi 
İdxala nisbətən 13,50%) 
Saldo
- 
7202,3 min ABŞ dolları 
«Mal-ölkə» istiqamətində ticarət əlaqələrinin təhlili 
göstərir ki, sonrakı yerləri xüsusi çəki nisbətində Qazaxıstan 
(ixracda 3,06%, idxalda 2,61%), Almaniya (0,79%, 7,37%), 
122 

---

Ukrayna (6,35%, 5,68%), Gürcüstan (6,91%, 3,14%), Böyük 
Britaniya (9,77%, 1,58%) v
ə BƏƏ (0,21%. 11,61%) tuturlar. 
1995- ci il 
ərzində respublikaya 62934,9 min ABŞ dolları 
m
əbləğində humanitar yük daxil olmuş, 10,24 min ABŞ dolları 
m
əbləğində isə ixrac olunmuşdur (humanitar yüklərin miqdarı və 
d
əyəri üzrə təqribidir). 
1996- 
cı ildə respublikanın müəssisə, idarə və təşkilatları 
respublikadan k
ənara gömrük nəzarətindən keçmiş 736518,1 
min ABŞ dolları dəyərində məhsul ixrac etmiş, respublikaya isə 
944526,7 
min ABŞ dolları dəyərində mal gətirmişlər. 7769,3 min 
ABŞ dolları dəyərində əmtəə respublikadan reeksport (təkrar 
ixrac) gömrük rejimi altında yerləşdirilməklə çıxarılmışdır. Əgər 
t
əkrar ixrac nəzərə alınarsa, respublikadan ümumilikdə 
744287,4 
min ABŞ dolları dəyərində məhsul çıxarılmışdır. 
Müəyyən olunmuşdur ki, bəzi hüquqi şəxslər tərəfindən 
ötən illərdə gömrük sərhəddindən keçən yüklər 1996-cı il ərzində 
b
əyannamələşdirilmişdir. 
İxracda isə belə yüklərin dəyəri 139160,5 mln ABŞ 
dolları, idxalda isə 624,4 min ABŞ dolları təşkil etmişdir. Ötən 
ill
ərin gömrük rəsmiləşdlrilməsinə təqdim olunmuş yüklər nəzərə 
almazsa, respublikadan 1996-
cı il‘ərzində 597357,6 min ABŞ 
dolları dəyərində məhsul çıxarılmış və respublikaya isə 943902,3 
min ABŞ dolları dəyərində əmtəə gətirilmişdir. 
Ötən illərin yüklərinin xarici ticarətin gömrük statistikasına 
daxil olan d
əyəri nəzərə alınmazsa, bu halda respublika üzrə 
ümumi ticarət balansında saldo 346544,7 min ABŞ dolları 
d
əyərində olmuşdur. 
1996- 
cı ildə idxal ixracdan 1,28 dəfə artıq olmuş, ixrac 
1995- ci il
ə nisbətən 48,58%, idxal isə 60,07% artmışdır. 
1 2 3

---

1996- 
cı təqvim ilində ixrac-idxal əməliyyatlarının 
h
əcminin dəyişməsi aylar üzrə minimum və maksimum hədləri 
aşağıdakı kimi xarakterizə olunmuşdur; 
- ixrac 
əməliyyatlarının həcminin yüksək həddi may 
(102385,9 min ABŞ dolları), aşağı həddi isə mart (39248,6 min 
ABŞ dolları) aylarında olmuşdur. 
- idxal 
əməliyyatlarının həcminin yüksək həddi iyulda 
(93055,7 min ABŞ dolları), qşağı həddi isə sentyabrda (52728,8 
min ABŞ dolları) olmuşdur. 
- 1996-
cı il ərzində ixrac (təkrar ixrac nəzərə alınmaqla) 
əməliyyatlarının həcmi İdxaldan 200239,3 min ABŞ dolları az 
olmuşdur. 
Sövdələşmənin xarakteri üzrə idxal-ixrac əməliyyatlarının 
t
əhlili göstərir ki, 1996-cı il ərzində 21,41, 51 və 96 koduna malik 
sövdələşmə növlərinə üstünlük verilmişdir və aşağıdakı kimi 
xarakteriz
ə olunur; 
Sövdələşmənin kodu və adı 
İxracda; 
İdxalda: 
51 (barter sövdələşməsi) 
-39,01% 
-14,58% 
21 (s
ərbəst dönərli valyuta) 
-52,31% 
- 66,94% 
41 (nağd dövriyyə qapalı valyuta) -3,52% 
- 5,62% 
96 (komisyon 
əsasında göndəriş) -2,62% 
-6,91%
Dig
ər sövdələşmə növləri isə birlikdə - ixracda 2,54% və 
idxalda 5,95% t
əşkil etmişdir. 
Sövdələşmə növlərinin təhlili göstərir ki, keçən illə 
müqayisədə ixrac və idxal əməliyyatlarında sərbəst dövriyyədə 
1 2 4

---

valyutaya (21) daha çox üstünlük verilmiş, nağd dövriyyəli 
valyutanın (41) xüsusi çəkisi isə aşağı düşmüşdür. 
Barter birbaşa mal mübadiləsi əməliyyatlarının təhlili 
göstərir ki, 1996-cı ildə ixrac idxaldan 153167,0 min ABŞ dolları 
artıq olmuş, ixracda isə orta aylıq artım (-476,6) min ABŞ dolları, 
idxalda is
ə (-235,1) min ABŞ dolları təşkil etmişdir. Uzaq xarici 
ölkələr üzrə ixracda barter əməliyyatları 71406,4 min ABŞ dolları 
(ümumi ixraca nisbətən 9,70%) tərtibində, idxalda isə 60295,5 
min ABŞ dolları (ümumi idxala nisbətən 6,38%) təşkil etmişdir. 
MDB dövlətləri üzrə birbaşa mal mübadiləsi aparılmış 
barter 
əməliyyatlarında ixrac 215936,4 min ABŞ dolları (ümumi 
ixraca nisb
ətən 29,32%), idxal isə 77408,9 min ABŞ dolları 
(ümumi idxala nisbətən 8,20% miqdarında olmuşdur. 
İdxal və ixracın strukturunda gömrük nəzarətindən keçən 
əsas əmtəələrin miqdarı (%-lə) aşağıdakı kimi variasiya edir: 
□ İdxalda: ərzaq məhsulları 39,55%, xalq istehlakı 
malları 0,99%, maşın və elektrik aparatları, elektrotexnika 
avadanlıqları və onların ehtiyat hissələri 19,60%; nəqliyyat 
vasit
ələri və onların hissələri 4,45%, qara metallar və onlardan 
hazırlanmış məmulatlar 6,73%, mebel 0,67%, meşə materialları 
is
ə 1,85% təşkil etmiş və digər əmtəələrin payına 26,10% 
düşmüşdür. 
□ İxracda: neft məhsulları 70,84%, qara metallar və 
onlardan hazırlanmış məmulatlar 0,50%, spirtli və spirtsiz içkilər 
1,00%, kimya s
ənayesi məhsulları 2,74%, soyuducular 0,04%, 
kondisionerl
ər 2,08%, pambıq 6,02%, tütün 0,93%, əlvan 
metallar is
ə 0,18% təşkil etmişdir. Qalan əmtəələrin payına isə 
15,66% düşmüşdür. 
12.5 

---

idxalın strukturunda əsas yer tutan ərzaq məhsullarının 
miqdarı və dəyəri aşağıdakı kimidir;