M. F. Ziya yeva, G. X. Ma VL yano va ginekologiya

Progesteron
quyidagi x u susiyatlarga ega:
— proliferatsiya holatid ag i e n d o m e t r iy n i n g s e k r e to r o 'z g a -
rishiga sab a b b o i a d i ;
— b a c h a d o n v a n a y la r d a g i 
m u s k u l la r n i n g q is q a ris h in i 
k a m a y tira d i;
— sut b c z la rin in g ta ra q q iy etishini tezlatadi.
P ro g e s te r o n quyidagi h o lla rd a q o i l a n i la d i :
— a m e n o r e y a (b irla m c h i va ik k ila m c h i);
— d is m e n o re y a ;
— b a c h a d o n d a n f u n k s i o n a l q o n o q i s h i
( g e m o r r a g i k
m e t r o p a ti y a , yuvenil q o n o q ishi va k lim a k te riy d av rid a q o n
k etishi).
P ro g e s te r o n bilan d avolash 
6 — 8 k u n d a v o m etadi.
Q o n k e t m a y o t g a n d a p r o g e s te r o n b e r is h h a y z sik lin in g
tik la n ish ig a im k o n b eradi. O d a td a g i va t a h d id solib tu rg a n
a b o r td a h a m p ro g e ste ro n q o i l a n i l a d i .
Pregnin 
—
sariq t a n a g o rm o n i (p ro g estero n ) ning sintetik 
analogidir. P rogesteron ning biologik va shifobaxsh ta'siri q a n d a y
b o l s a , pregninniki h a m shunday. P re g n in n in g p ro g e ste ro n d a n
afzalligi shuki, u n in g tabletkalarini q abul qilish m u m k in .
A m m o p r e g n in n in g biologik aktivligi p ro g e s te ro n g a q a r a - 
g a n d a t a x m i n a n 5 —6 b a r a v a r kam ligini n a z a rd a t u t m o q kerak.
219

---

S ariq t a n a g o r m o n i n ing yetarli d a r a ja d a ishlab chiqarilm asligi 
tufayli t u x u m d o n l a r funksiyasi b u z ilg a n d a p re g n in buy u rilad i.
E rkak jin siy g o r m o n i ning p re p a ra tla ri 
testosteron-propionat
va 
metiltestosteron
n o m i b ilan ishlab chiqariladi.
A y o lla rd a b a c h a d o n d a n fu n k sio n al q o n o q ish i, t o m i r va 
nerv s is te m a sin in g k lim a k te riy davri bilan b o g ‘la n g a n o ‘zga- 
r i s h l a r d a t e s t o s t e r o n - p r o p i o n a t b u y u r i l a d i .
K l i m a k t e r i y d a n
ilgarigi d a v r d a va k lim a k te riy d av rid a b a c h a d o n d a n fu n k sio n al 
q o n o q q a n i d a t e s t o s t e r o n
i n y e k s iy a q i l i n s a , e n d o m e t r i y
atro fiy a lan ib , q o n ketishi t o ‘xtaydi.
T u x u m d o n l a r bilan su t b e z in in g rakiga d a v o q ilish d a h a m
te s to s te r o n q o i l a n i l a d i .
Q a l q o n s i m o n b e z e k s t r a k t i — 
tireoidin
q a l q o n s i m o n
b e z n in g yetarli ish la m a slig id a n kelib c h i q q a n m e n o ra g iy a la rd a
q o i l a n i la d i .
Pituitrin R
gipofiz (m iy a o r t i g l ) o r q a b o l a g i n i n g ekstrakti 
b o l i b , o d a t d a teri ostiga y u b o rilad i (b ir gallik d ozasi 0 , 5 — 
I m l). Bu p r e p a r a tl a r silliq m u s k u lla rn i qisq artirg a n i u c h u n
b a c h a d o n d a n a t o n i k q o n
k e t i s h i d a , o p e r a t s i y a q i l i n g a n
b e m o r la r n in g siydigi u s h la n ib q o lg a n d a , m e t e o r i z m d a ichak 
pe ristaltikasini k u c h a y tir is h u c h u n buy u rilad i.
G i p o f i z n i n g o ld b o l a g i d a n c h i q a d i g a n g o r m o n j i n s i y
f u n k s i y a l a r g a t a ' s i r k o ‘r s a ta d i. G i p o f i z n i n g o ld b o l a g i d a n
i k k i ta g o r m o n c h i q a d i : f o l l i k u l a l a r n i q o ‘z g ‘a t a d i g a n g o r m o n
— 
prolan A
f o l l i k u l a n i n g o ‘s i s h ig a va y e t i lis h ig a y o r d a m
b e r a d i ,
l u t e i n l a s h t i r u v c h i
g o r m o n
— 
p r o l a n
В
f o l l i k u la l a r n i s a r iq t a n a g a a y l a n t i r a d i . A y o l l a r h o m i l a d o r
b o l g a n
v a q t d a
x o r i a l
g o n a d o t r o p i n a l a r h o s i l
b o l i s h i
k u c h a y a d i ,
b u s iy d ik b i l a n
k o ‘p l a b c h i q a d i .
S i y d i k d a n
p r o l a n
В 
( l u t e i n l a s h t i r u v c h i
g o r m o n )
c h i q i s h i n i
h o m i l a d o r l i k n i n g ilk m u d d a t l a r i d a a n i q l a s h m u m k i n .
B u yrakusti b c z la rin in g g o r m o n i — 
adrenalin
to m ir la rn i 
to ray tira d i va q o n n i t o ‘x tatadi. Ayol k o ‘p q o n y o ‘q o tib , q o n
bo sim i pasayib k e tg a n d a a d r e n a lin n i fiziologik e r it m a b ila n teri 
o stig a y u b o r i s h y ax sh i s a m a r a b e r a d i (5 0 0 ml fiz io lo g ik
e r itm a g a
1 a m p u l a ) .
B u n d a n ta s h q a r i, a d r e n a l i n m a h a lliy
a n e ste z iy a d a , o r q a m iya an e steziyasi b ila n sakral a n e s te z iy a d a
q o i l a n i l a d i .
T o ‘q i m I a r g a q o n
k e l i s h i n i
k a m a y t i r i s h
va 
a n e s te z iy a m u d d a t i n i o s h iris h m a q s a d id a
10 m l n o v o k a in
220

---

eritm a s ig a 1:1000 n isbatdagi a d r e n a lin e r itm a s id a n 2 to m c h i 
qo'shiladi.
Oxirgi avlod g o r m o n a l p re p a r a tla r
klim onorm —
k o m b in a -
tsiy alan g an e s tro g e n -g e sto g e n li, 
fem oston —
2 fazali k o m b in a -
tsiy a la n g a n e s tr a d io l+ d id r o g e s te r o n li p r e p a r a tl a r b o 'lib , kli- 
m a k tirik d a v rd a qoMlaniladi; 
dyufaston —
h a y z sikli b u z ilg a n d a
qoMlaniladi.
FIZIO T ERA PEV T IK DAVOLASH USULLARI
A y o lla r jin siy a ’z o la r in in g yalligManish kasalliklariga davo 
q ilishda fiz ioterapevtik u su lla r k o ‘p qoMlaniladi.
O rg a n iz m g a b iro n fiz ioterapevtik u s u l b ila n t a ’sir e tg a n d a
s h u n i n a z a rd a tu tis h kerakki, h a r q a n d a y b o s h q a tash q i t a ’sir 
kabi fizio terap ev tik t a ’sir h a m re flek to r reaksiyalarga sabab 
b o M ad i. 
F i z i o t e r a p e v t i k m u o l a j a l a r n i n g s h i f o b a x s h
t a ’sir 
k o ‘rsatishida a n a sh u re aksiyalar k atta rol o ‘ynaydi. D avolash 
m u a s s a s a la r id a k o ‘rsa tila d ig a n te ra p e v tik t a ’s irla rd a sh a r ts iz
t a ’sirot ( y a ’ni b iro n fiz ioterapevtik m u o la ja ) bilan birga, h a r 
xil tashqi o m illa r h a m t a 's ir etishini e s d a n c h iq a r ish y a r a ­
m aydi.
S h a r o itn in g qulayligi, s a r a n jo m lik , y o t t a ’sirlarn in g y o ‘qligi 
b e m o r l a r n i n g a h v o lig a s h u b h a s iz ijobiy t a ’sir k o 'r sa ta d i va 
shifobaxsh m u o la ja n in g d u r u s t k o r qilish id a k a tta rol o ‘ynaydi.
B e m o r o d a t l a n m a g a n h a r q a n d a y yangi d o im iy t a ’siro tn in g
kelib c h iq ish i I.P .P a v lo v t a ’lim otiga m u v o fiq o r g a n iz m n in g
ja v o b reaksiyasiga sab a b boMishi kerak. T e ra p e v tik natijani 
ik k in ch i signal sistem asi orqali h a m k u c h a y tirish m u m k in lig in i 
esda tu tish kerak. B e m o r n in g b o sh m iy a p o ‘stlogMga ikkinchi 
signal siste m asi orq a li s o ‘z b ila n m a x su s t a ’sir k o ‘rsatish 
n u q t a y i
n a z a r i d a n b a h o b e r m o q
k e r a k .
S h u n d a y e k a n ,
te ra p e v tik ag e n t b e m o r u c h u n t o ‘g ‘rid an t o bg ‘ri qarshi o m ilga , 
y a ’ni salbiy o m ilg a ay lan ib ketm asligi u c h u n tibbiyot x o d im la ri 
b e m o r bilan m u o m a l a d a t o ‘g ‘ri yoM t u t a bilishlari zarur.