M. F. Ziya yeva, G. X. Ma VL yano va ginekologiya

X O T I N -Q I Z L A R J I N S I Y A ’Z O L A R IN IN G
Y A L L IG 4L A N I S H K A SA L L IK L A R I
X o t i n - q i z l a r n i n g y a l l i g d a n i s h
k a s a ll i k l a r i g i n e k o l o g i k
kasalliklar o r a s id a b irin c h i o fcr in d a tu ra d i. Bu k asallikda ayol 
o rg a n iz m id a g i a n a to m o - f i z i o lo g i k x u su siy a tla r a lo h i d a o ‘rin
tu ta d i. J u m l a d a n , jin siy a ’z o la r n i tash q i t a ’sirlarga y aqinligi, 
h a y z funksiyasiga b o g ‘liq b o ‘lgan h a r oydagi siklik o ‘zga- 
rishlar, a b o r t v a t u g ‘u r u q vaq tid ag i jin s iy y o ‘lla r to ^ q im asin in g
shikastlan ish i s h u la r j u m la s id a n d ir . B u n d a n ta sh q a r i, h o m i -
lad o rlik v a q tid a o r g a n iz m n in g tashqi m u h i tn i n g turli salbiy
102

---

t a ’sirlariga q a rsh ilig in in g k a m a y is h i, t o 'q i m a l a r n i n g s h ik a s t­
la n is h i, o p e r a t i v a r a l a s h u v l a r p o s t g e m o r r a g i k a n e m i z a t s iy a
b ila n q o ‘shilib k e lg a n d a yalligManish ja r a y o n i n in g rivojlanishiga 
s a b a b b o ‘ladi. O r g a n iz m n in g q arshilik k u c h in i pasaytiruvchi 
o m illa r g a psixik va fizik j i h a t d a n to liq ish , sov u q q o tis h , g ripp 
va b o s h q a la r h a m kiradi. N o sp e tsc fik y a l l i g la n i s h n i stre p to
va stafilokokklar, ichak ta y o q c h a s i, p ro te y va b o s h q a m ik r o -
o r g a n iz m la r kcltirib c h a q a ra d i. S u ru n k a li kasallik ja r a y o n la r id a
yalligM anish o ‘c h o q l a r i d a k o ‘p i n c h a e n t e r o k o k k va i c h a k
ta y o q c h a s i top ila d i. Infeksiya 
g e m a to g e n va lim fo g e n y o ‘llar 
orqali ta rqa ladi. K o ‘p i n c h a ta rq a lish birga kuzatiladi. Y allig1- 
la n is h o ‘c h o g ‘i n i n g lo k a liz a tsiy a sig a q a r a b v u lv it, servisit, 
e n d o m e t r i t , sa lp ingoofarit farqlanadi.
Y alligM anish k a s a llik la r in in g oMkir, o ' r t a c h a d a r a ja la r i 
p a t o g c n e z i d a q o ‘z g ‘a t u v c h i
m i k r o b m u h i m rol o ‘y n a y d i. 
U n i n g k ec hishi bilan yalligManish o ‘chogMni c h e g a ra la sh g a
q a r a tilg a n o r g a n iz m n in g q a rsh ilik reaksiyasi ishga tu sh a d i. 
K a s a llik n in g s u r u n k a li b o s q i c h l a r i d a q o ‘z g la tu v c h i m i k r o b
o ‘z in in g p a to g e n e tik a h a m iy a tin i y o 'q o ta d i.
YalligManish kasalliklari boMgan a y o lla r jin siy a ’zolaridagi 
o 'z ig a xos o ‘zg a rish la r quyidagilar:
O g ‘riq —
d o i m i y b e lg i l a r d a n b iri. J in s iy a ’z o l a r n i n g
t a ’sirlanishi natijasida p a y d o boMadigan im p u lsla r o r q a m iya 
o rq a li b o s h m iy a p o ‘stlogMga yetib b o ra d i va bu y e rd a o g ‘riq 
sezish xususiyatiga q a y ta ishlanadi. YalligManish ja ra y o n la rid a g i 
o g ‘riq k o ‘p o m illa r (c h a n d iq li j a r a y o n la r ) va o g ^ i q sezuvchi 
r c ts e p to r la rn in g fizik-kim yoviy t a ’sirlanishi ( m o d d a l a r a lm a s h i-
n u v i n i n g b u z ilis h i, 
in to k s ik a ts iy a ) g a bogMiq. 
O g ‘riq x u s u - 
siyatlari:
— yalligManish ja ra y o n i c h a n o q q o r in pard asig a oMishida 
o g ‘riq m e tr o e n d o m c tr it d a g ig a q a r a g a n d a k u c h liro q boMadi;
— yalligM anish j a r a y o n i n i n g oM kir b o s q i c h i d a o g ‘riq 
darajasi o 'r t a c h a , su ru n k a li b o sq ic h id a g ig a q a r a g a n d a ja d a lr o q
b o 'la d i;
— o g ' r i q j a d a l l i g i y a llig M a n is h n i k c ltir ib c h a q i r u v c h i
q o 'z g 'a t u v c h i n i n g xususiyatiga bogMiq;
— o g 'r iq h a y z d a n o ld in , h a y z v a q tid a , sov u q q o tg a n d a
va jis m o n i y z o 'r iq is h p a y tid a k u c h a y a d i.
H ayz fu n k siy a sin in g buzilishi.
Bu b u z ilis h la r g ip e rp o li- 
m c n o r e y a , m e tro rra g iy a bilan k ec h a d i. Asiklik q o n ketish lar
103

---

ji n s iy a ’z o l a r n i n g y a llig ‘la n ish i n a tija s id a kelib c h i q a d i g a n
t u x u m d o n d isfu n k siy a sig a g in a e m a s , balki o 's m a l a r g a h a m
b o g ‘liq.
Jinsiy fu n k s iy a .
Jin siy h a y o t paytidagi o g ‘riq b a c h a d o n
o rtiq la ri, b o g N ovc hi a p p a r a t , c h a n o q kletch a tk a si va q o rin
p a r d a s in in g yallig‘lan ish i bilan b o g ‘liq. Jin siy a lo q a paytidagi 
q o n li a jr a lm a la r ( k o n ta k tli q o n k e tish ) 
b a c h a d o n b o ‘yni 
p o lip id a , 
k o lp it, e n d o s e r v is it b a c h a d o n b o ‘yni e r o z iy a s id a
( s a r a t o n d a n ta s h q a r i) kuzatiladi.
Tug‘ish fu n ksiy a si.
YalligManish kasalliklariga ik k ila m c h i 
b e p u s h tlik xosdir.
S e k r e to r fu n k s iy a .
Q i n d a n a j r a la d ig a n o q c h i l kasa llik
belgisi boMib, k o ‘p i n c h a b a c h a d o n b o ‘yni, b a c h a d o n , q in
yalligManadi. B a c h a d o n b o ‘yni va t a n a s i ra k id a h a m o q c h il 
a jra lm a la r kelishini e s d a tu tis h kerak. E strogenital kasalliklar 
h a m gip erse k retsiy an i kcltirib c h a q irish i m u m k in .
Siydik ta n o sil siste m asi h o la tig a b a h o b e rish m a q s a d id a
te k sh iru v n i ta s h q i jin siy a ’z o la r d a n b o s h la s h kerak. V ulvo 
B artolin bczlari yoMlarining c h iq ish jo y lari, p a r a u re tr a l yoMlar, 
u r e tr a , q inga kirish s o h a s in in g shilliq p a r d a s id a o ‘zg a rish la r 
kuzatiladi.
T a s h q i jin siy a ’z o la r k o ‘z d a n k e c h ir ilg a n d a n s o ‘ng, q in
va b a c h a d o n b o ‘yni k o ‘z g u la r y o r d a m i d a tekshiriladi.