M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

buyurtmalar portfelining
shakllanishi
26

---

2 .1-jadvalning davomi
— buyurtma va shartnoma-
larga asosan mahsulot
yetkazib berish;
— yetkazib benivchi tizim
tayyorligining yuqori
darajadaligini ta’minlash
— iste’molchilarga mahsulot yetkazib
berishni tashkil etish;
— iste'molchilarga servis xizmat
ko'rsatishni tashkil etish;
— tayyor mahsulotni omborga joy-
lashtirishni tashkil etish;
— tayyor mahsulot zaxirasini
boshqarish
1-misol.
Sotishni tashkil etishda asosiy muammo b o iib buyurtma olish 
hisoblanadi. Bu muammo iste’molchilar bilan aloqalami o‘rnatish 
va qidirish, ularga servis (xizmat) ko'rsatishni taslikil etish orqali 
hal etiladi. Asosiy e’tibor quyidagi savollarga qaratiladi: korxonada 
ishlab chiqarilgan mahsulot ustidan nazorat qilish; sotib olingan 
texnikani uning kafolatlangan xizmat ko‘rsatish muddatiga mos 
holda ishlatish va sozlash. Bu sohadagi ishlarning asosiy yo‘na- 
lishlari b o iib quyidagilar hisoblanadi: xizmat ko‘rsatish uslublarini 
takomillashtirish; mahsulot si fati ni o'rganish va aniqlash; sozlash 
bo‘linmalarining ehtiyot qismlari bilan markazlashgan ta’minotini 
tashkil etish.
Ko‘rsatilgan maqsadlami amalga oshirishning tashkiliy mexa- 
nizmi logistika tizimi sifatida keltirilishi mumkin.
Logistika tizimlari.
Logistika tizimi — bu moddiy oqimlarni 
boshqarish va tashkil etishning shakllari, uslublari va qoidalarining 
yig‘indisidir.
Logistika tizimi tarkibida tizimosti laming uchta darajasi aj­
ratiladi:
— elementli;
— funksional;
— tashkiliy.
Birinchi darajali tizimostilar (elementli) logistik zanjiming 
asosiy bo‘g‘inlari samarali ishlashini va o‘zaro kelishilganligini 
ta ’minlashga qaratilgan faoliyat turlarini belgilab beradi. Ular 
qatoriga quyidagi tizimostilar kiradi: logistika bo‘linmalarining 
faoliyatini tashkil etish, omborlar va transport ishini tashkil etish.
27

---

Logistik tizim ning funksional darajasi tuzilishi jihatidarr, 
moddiy oqimlarni boshqarish uslublari va tamoyillari jihatidan 
tu rii xil b o 'lg a n jaray o n lar guruhini tasniflab beradi. Bu 
tizim ostilar guruhi quyidagilardan iborat: ishlab chiqarishda 
moddiy oqimlarni tashkil etish, xaridlarni boshqarish, logistika 
qarorlarining huquqiy va axborot ta ’m inotini tashkil etish, 
mahsulot sotishni tashkil etish.
Tashkiliy daraja
jarayonlarning hamma guruhlarini bir butun 
jarayonga yig'uvchi tizimostilarni o‘z ichiga oladi. Bu tizimostilar: 
buyurtmalarni boshqarish va ishlab chiqarishda moddiy oqimlarni 
boshqarishni tashkil etish. Ko'rsatib o'tilgan tizimostilarning har 
biri o‘ziga tegishli masaialarni hal qiladi.
2-misol,
Logistik zanjir elementlarining o'zaro ta ’siri va ishlashini 
ta ’minlab beruvchi tizimostilarda hal qilinadigan muammolar.
Omborlar ishini tashkil etish tizimostisi omborlar soni va tuzi- 
lishini, ular bajaradigan ishlami aniqlab berish, materiallar hisobi 
va nazorati bo'yicha muammolami hal qiladi. Transport ishini 
tashkil etish tizimostisi transport vositalarining turi va miqdori, 
transport yo'nalishlari va harakatlanish chizmalarini o'rnatish, 
yuk oqimlarini optim allashtirish bo'yicha m uam m olarni hal 
qilishga qaratilgan. Logistika bo'linmalarining faoliyatini tashkil 
etuvchi tizimosti u bajaradigan ishlar, logistika jarayonini kadrlar 
bilan ta’minlash bo'yicha muammolarni hal qilish uchun xizmat 
qiladi.