M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

Yetkazib beruvchilarni tanlash. 
Yetkazib beruvchilami tanlashda 
aso siy m e z o n la r b o ‘lib q u y id a g ila r h is o b la n a d i: y etk azib
beruvchining ishonchliligi, kerakli resurslarni aytilgan sifatda va 
so ‘ralgan m uddatga yetkaza bera olishi, m oddiy resurslarni 
imkoniyati boricha arzon narxlarda yetkazib berishi, yetkazib 
beruvchi bilan iste’molchi o ‘rtasidagi masofa, yetkazib beruvchida 
q o ‘shimcha quvvatlaming mavjudligi va hokazo.
Y etkazib b eru v ch ilar va m ateriallar h aq id a m a ’lu m o tlar 
olishning asosiy manbalari b o lib quyidagilar hisoblanadi: shaxsan 
sotuvchining o ‘zi bilan aloqalar; reklama nashriyotlari, kataloglar 
va p ro sp ek tlard a beriladigan m ah su lo tn in g tuzilishi haqida 
m a’lumotlar; korxonaiarga tashriflar va mahsulot yetkazib berish 
am aiiy o tin i o ‘rganish; b a n k lar, savdo u y u sh m alari, davlat 
muassasalaridan olinadigan m a’lum otlar va hokazo.
Barcha manbalarni o ‘rganish natijasida mustahkam nomga ega 
bo‘lgan yetkazib bemvchilar ro'yxati tuziladi. Keyin materiallar 
narxi va yetkazib berish muddatlari nuqtayi nazaridan eng qulay 
sharoitlarni taklif etayotganlari tanlab olinadi. Yirik buyurtmalarni 
ikkita va undan ko‘p yetkazib bemvchilar o ‘rtasida bo'lib berish 
m aqsadga muvofiq b o 'lad i, bu asosiy yetkazib beruvchining 
raqobatdoshliligini tekshirish va kutilm agan hollardan o ‘zini 
himoyalash imkonini beradi.
Buyurtmalarni joylashtirish. 
M ateriallarni xarid qilish, m a­
teriallar va ehtiyot qismlarining turlariga bog‘liq holda turii xil 
uslublar amalga oshiriladi. Xaridlarning asosiy uslublari b o lib
quyidagilar hisoblanadi:
— materiallarni bir m arta katta miqdorda xarid qilish (ulgurji 
xaridlar);
— materiallarni tez-tez xarid qilish, bunda iste’molchi ulam ing 
zarur miqdoriga buyurtma beradi va ular unga kichik miqdorlarda 
m a’lum m uddat davomida yetkazib beriladi;
— har kunlik (har oylik) xaridlar. Bu uslub arzon va tez 
ishlatilib ketadigan materiallarni xarid qilishda q o ‘llaniladi;
— materiallarni zarur bo ‘lgan holda olish;
— bir martalik xaridlar. Materialga buyurtma faqatgina talab 
tug‘ilsa beriladi va yetkazib beruvchilar omborlaridan olib chiqiladi.
! 67

---

Bu yerda kam dan-kam yuz beradigan holatlar to ‘g‘risida gap 
ketmoqda. Bu holatlarda m aterialni zaruriyat tug‘ilgan paytda 
olib b o ‘lmaydi.
Buyurtma material iste’molchisi va yetkazib beruvchi o ‘rtasida 
shartnom a tuzish yolli bilan rasmiylashtiriladi.
Shartnom aning asosiy elementlari: