M muxamedova

Plates 
Ko‘cha. Running keng ko‘chasi.
Plated 
parquet Yog'ochli parket. Qattiq yog'och bo‘laklaridan terib hosil 
qilingan geometrik shaklli naqsh.
Plate rail, plaque rail Tokcha. Devorga mustahkamlangan enli taxta bo‘lib, 
ustiga chiroyli chinni idishlar terib qo'yiladi.
Plateresque architecture Zargarlik me’morchiligi, Ispaniyada XVI asrda 
amalda boigan uslub boiib, nafis bezaklarga juda boyligi bilan ajralib turadi. 
Qirolicha sharafiga Izabella (1474-1504) me’morchiligi deb ham ataladi.
Plate tracery Likopchali bezak.
Pleasance chamber Oliymaqom xona. Saroylarda yoki hokimiyat binosidagi 
xona.
Plethron, plcthrum Plefron. Qadimgi greklar uzuniik о ichov birligi. 30.86 
metr. 2. Shu uzuniik bo‘yicha maydon birligi.
Plexiform To'qimali. Roman va keltlaming to‘r yoki to‘qima ko‘rinishli 
bezagi.
Plinth Lali. Ustun poyi. Plintus. 1. Ustun ostidagi to'rtburchak asos. 2. Biror 
yodgorlikning asosi. Masalan haykalning poy qismi. 3. Devoming kengroq chiqqan 
poy qismi.
Plinth course Chaspak qatori. 1. Devoming bo‘rtib chiqqan uzun poy qismi. 2. 
Markaziy ko'chalarda boiadigan devorli to‘siqlaming eng ustki ishlov berilgan va 
turtib chiqqan y o ii
Pluteus Gnom devori. Ustunlar orasini birlashtirib turuvchi juda past devor.
Pnyx Pniks. Afinada, Akropolis yaqinida joylashkan jamoat maydoni. Yarim 
aylanali joy b oiib, devor bilan 
0
‘raladi. Gapiruvchilar minbarga chiqishadi.
Podium Podium. Minbar. 1. Olomonga gapirishga moijailangan balandroq 
minbar. 2. Bino qurish uchun tepaiik. 3. Sirkda eng quyi o‘rindiq. 
U
markaziy 
maydondan panjara bilan to‘siladi. 4. Devor ostining supali qilib ishlangan keng 
qismi. Narsalar qo'yish uchun moijailangan. 5. Bino poydevori.
Podzor Tomosti. 1. Rus me’morchiligida o‘yib ishlangan tom osti qismi. 2. 
Bino uchun ishlangan chiroyli metal I panjara.
Poecile Poykil. Afina bozorida devorlari suratli ishlangan tim.
Pointed arch 0 ‘tkir ark. Yuqori qismi o‘tkir burchakli tik ark.
Pointed architecture 0 ‘tkir me’morchilik. Gotik me’morchiliknmg eski nomi.
Pointed ashlar 0 ‘yiq toshlar. Tig‘ izlari boigan toshlar.
Pointed work 0 ‘yiq ish. Devorga ishlatiladigan toshlar yuzasini tig‘ bilan 
o ‘yish.
Pointel, pointelle Poyntel. Diagonal joylashkan katakchalardan iborat bezak.
Pointing T oigizish. 1. Qurilishda toshlar orasini sement bilan to ig iz ish . 2. 
Uloqlari berkitilgan material. 3. Tosh yuzasini o‘yiq chiziqlar bilan to ig iz ish .
Pole piece (Ridgeboard)
Pole plate Oraliq to‘sin. Devor bo'ylab yotqizilgan to* sin boiib, tom 
to‘sinlarini ko‘tarib turadi. U shift to‘sinlari ustiga joylashadi.

---

Polyandriou Polyandron. Davlat tomonidan faqat sanoqli kishilar jasadini 
ko'mishga ruxsat berilgan qabriston. Bu yerda qo'nim topish sharafli hisoblanib, 
faqat jangda shahid bo'lgan lashkarboshilar bunga sazovor bo‘lishkan.
Polychromy Polixrom. Turli bezaklar yordamida me’moriy unsurlar va 
haykallami bezatish amaliyoti.
Polygonal m asonry Ko‘pburchakli tosh. Ko‘pburchakli toshlardan terilgan 
devor. Ulaming ban bir-biriga moslashtiriladi.
Pomerium Pomeriya. 1. Rim shahri qal’a devori ichida yoki tashqarisida 
joylashkan maydon. U bo'sh qoldirilib, ustunlar bilan o'raladi. Muqaddas 
hisoblangan mazkur joyda diniy marosimlar o‘tkazilgan.
Pommel, pomel Dumaloq tom bezagi.
Pompeii Pompey. Italiya janubida joylashkan shahar. 63-yili zilzilada vayron 
bo'lgan va Vezuviy vulqoni otilgan 79-yili shahar tirik mavjudodlari bilan birga 
kulga aylangan. Halokatga uchraganlar xotirasiga umumiy yodgorlik toshlari 
qo'yilgan. 1755-yildan arxeologik tadqiqotlar o‘tkazila boshlangan.
Pontifical a lta r O'ralgan altar. Rim shahrining avliyo Pyotr cherkovida 
o'matilgan altar bo‘lib, tepasi chodir bilan o'ralgan.
Popina Qovoqxona. Rimning arzon mayxonasi.
Poppyhead, poppy Ko‘knor. Cherkov gumbazi uchida, hamda cherkov 
mebellari yuqorisida o'matilgan bezak.
Porch Peshayvon. 1. Binoga kirish qismida joylashkan tomli qurilma. Yonlari 
ko'pincha ochiq bo‘lib, asosan yog‘ingarchilik va oftobdan himoyalash nazarda 
tutilgan. 2. Portico.
P orebrik Araqi. Rus binolarida g‘ ishtlar qatoridan hosil qilingan qamas. G‘ isht 
devor yuzasiga 45° burchak ostida joylashtiriladi.
P orta Darvoza. Qadimgi rim shahri darvozasi. Yoki devorlar oralig'ida ochiq 
qoldirilgan o‘tish joyi.
P ortal Darvoza, yo'lak. Go‘zal bezatilgan kirish qismi.
P orta pompae Sirk darvozasi. U yerdan tomosha ustalari chiqib kelishkan.
Portcullis Panjarali darvoza. U yog'och yoki temirdan yasaladi va uni tepaga 
tortib yo‘lni ochishkan.
Porte cochere Katta darvoza. 1. Arava yo‘lagi. 2. Ot arava sig‘adigan eshik.
Portico Peshayvon. 1. Bino atrofida ustunli qilib qurilgan tomli qism. 2. 
Binodan alohida qurilgan ustunli, tomli yo‘ lka.
Porticus (Portico)
Posada Mehmonxona. (Ispan tilida)
Post-and-beam fram ing Ustun va to'sinli qurilma. Bunda gorizontal 
yog'ochlar ustun tepasida joylashadi.
Post-and-lintel construction Tayanch ustun va to‘sinlar. Deraza ustiga toshli 
ark emas, tekis qilib to‘sin tashlash va uni ustunlar bilan mustahkamlash nazarda 
lutiladi.
Post and pane, post and petrail Sinchli qurilma. Devor qurishda yog‘ochlami 
o‘matib, oralarini g‘ishtlar bilan to‘lg‘izib chiqish.

---

Postern Kirish. 1. Kichik kirish qismi. 2. Katta eshik yonidagi kichik eshik. 3. 
Asosiy darvozadan uzoqroqda bo‘lgan kichik darvoza yoki eshik. 4. QaFada tunnelli 
yo‘lak.
Postiche Qo'shimcha ish. Quriiish yakunlangandan keyin yana qandaydir 
qo‘shimcha qilingan ish.
Posticnm Dahliz. 1. Qadimiy ibodatxonalar zali ortidagi ochiq dahliz. 2. 
Qadimgi Rim uylarining orqa eshigi.
Postique (Posticbe)
Postis Yondor. Deraza uchun ochiq qoldirilgan yon devorlar.
Postscenium, postscaenium Sahna orti. 1. Sahna ortidagi xonalar bo‘lib, 
aktyorlar kiyinib tayyorlanishkan. 2. Sahna pardasi ortidagi qism.
Pounced Teshib bezatilgan.
Poyntel (Pointel)
Pozzolan, pozzolona, pozzuolana Pozzolan. Kvarts va alyuminli material. 
Tarkibida sement bo‘lishi mumkin. Suv yordamida bo'laklarga bo‘linadi. Sement 
surtib, devorga o'matib bezaklar yaratiladi.
Pozzollan cement Pozzolan sementi.
Prachedi, phra-chedi Muqaddas ibodatxona. Siam me’morchiligida gumbaz
turi.
Pradakshina-patha Aylana yo‘ika. Hind ibodatxonasi gumbazi atrofidagi
yo‘l.
Praccinctio Oraliq yo‘Iak. Rim teatrlarida yuqori va pastki o'rindiqlar 
orasidagi yo'lak.
Praefurnium Mo‘ri. Dudburon. Rim o‘chog‘ining og‘zi. Kulolchilik 
mahsulotlari pishiriladigan pech og‘zi.
Praetorium (Pretorium)
Prakaram Parkaram. 1. Hindlar ibodatxonasini o'rab turgan devor. 2. Shunday 
devor bilan o'ralgan hovli.
Prang Prang. Tailandda XIIl-XVIII asrlarda quriigan minora va shiyponli 
ibodatxona.
Prasada Prasada. 1. Buddistlaming jamoat zali. 2. Hindu Dravidlari 
ibodatxonasi.
Prasat Kambodja ibodatxonasi.
P rastara Hind me’morchiligida devoming yuqori qismi.
Preaching cross Qiroat joyi. Ruhoniylar marosim uchun yig'iiadigan joydagi 
xochli belgi.
Puuc style Puk uslubi. Yukatan g‘arbidagi Puk tepaligida paydo bo‘lgan 
Mayya me’morchiligining bir usuli. 600-950 yillarda mavjud bo‘lgan. Binolaming 
tepasi va pasti alohida bezaklarda ishlangan. Ohaktoshdan ham foydalanib, bino 
ostini bezashkan. Mozaikalarida turli ma’budlar suratlariga duch kelamiz. Puk 
me’morchiligida ham ustunlar, piramidalar va yodgorlik arklari mavjud bo'lgan.
Pylon Hashamdor darvoza. Misr ibodatxonasi darvozasi. Yonlarida ikki baland 
minora quriigan. Devorlari tik emas, biroz nishabli qilib quriigan.
Pyramid Piramida. To‘rt qiya tomonli ulkan inshoot. Nishabli tomonlar 
yuqorida bir nuqtada uchrashadi. Bir yuzasining o‘zi uchburchak ko‘rinishga ega.

---

Piramidalar Misrda sag‘ana, Amerikaning qadimiy qabilaiari uchun ibodatxona 
maqomida bo‘igan. Ular astronomik kuzatuvlar va vaqtni aniqlash vazifalarini ham 
bajargan. Misr piramidalari burchaklari ba’zi yulduzlar bilan bir vaqtda bir chiqizda 
joylashadi. Piramida ichiga bir yilda bir martagina quyosh nuri kirib boradi. Bu 
orqali yil kunlarini sanab chiqishkan.
Pyram idal hipped roof (Pavilion roof 1)
Pyram id city Piramida shahri. Piramida yonida xizmatchilar uchun qurilgan 
shaharcha.
Pyramidion Kichik piramida. Bino tomi boiishi mumkin.
Q
Q uadra To‘rt. I. To'rtburchakchegara. 2. To‘rtburchaksahn. 3. To‘rtburchak 
bezak.
Quadrangle, quad To'rtburchak. 1. To‘rfburchak hovli. Bino ichi maydoni. 
Binolar orasidagi to‘rtburchak maydon. 2. To‘rtburchak bino.
Q u a d ratu re Kvadratura. Barokko binolari ichki qismida hosil qilingan uch 
oicham li bezaklar: uzuniik, balandlik va kenglikka ega shakli, Ular ranglar bilan 
bo'yalgan.
Q uadrel To'rtburchak parchin.
Q aadrifrons To‘rtovlon. 1. To‘rt qiyofali haykal. Ular to‘rt tomonga qaraydi. 
Lekin bir joyda bo iib, ba’zan ustun, ba’zan oddiy bezak vazifasini bajaradi. 2. 
Tetrapylon 2.
Q uadriga To'rt otli. Aravaiar otlarining soniga tegishli. Triga uch otli, biga 
ikki otli.
Q uadripartite To‘rt qismli. To‘rt qismga bo‘lib ishlangan qurilma. Ular yaxlit 
boisa-da, bezakli chiziqlar ajratib ko‘rsatadi.
Q uadripartite vault To‘rt qismli gumbaz. Ichki qovurg‘alari to‘rttaga boiib 
ko'rsatadi.
Q uadriporticus To‘rt shiyponli. Masalan to‘rt tomonida ustunli shiyponlari 
boigan atrium.
Quadrivium To‘rt yo'nalish. Ikki ko'cha kesishkan chorraha. Chorraha 
markazidan to'rt tomonga y o i borligi nazarda tutilmoqda.
Q uarrel Parchin; Shisha yoki sopoldan sirlab yasalgan to'rtburchak parchin 
boiib, devorga diagonal joylashtiriladi.
Q uarry-faced Ma’dan yuzli. Go‘yo yaqindatog‘dan kavlab olingan ma’danga 
o‘xshab g‘adir-budir yuzali boigan tosh. Faqat ulanadigan to‘rt tomonlaii 
tekislanadi.
Quarterpace, quarterpace landing, quarter-space landing Tekis zinapoya. 
Burchaklari 90° boigan zinapoya.
Q uarter round Chorak aylana. Aylananing to'rtdan birini hosil etkan qabariq 
bezak.
Q uatre foil To‘rt foyil. To‘rtta ichki burchakli ayanada hosil boigan to‘rt ichki 
aylana.
Quattrocento architecture Italiyada XV asrda mavjud boigan Uyg‘onish 
davri me’morchiligi.

---

Queen Anne arch Qirolicha Anna aiki. Deraza usti arki hisoblanib, yon 
tomonlarda qanotlari bo‘ Igan. Venetsiya va Pallada uslublariga xos.
Queen Anne style Qirolicha Anna uslubi. 1870-1880- yillada AQSh va 
Angliyada urf bo‘lgan Eklektik uslub. Aslida u Anna nomi bilan emas Yelizaveta 
nomi bilan atalishi haqiqatga yaqinroq bo‘lardi. Anna davri me’morchilik davriga 
mos kelmaydi.
Queen-post truss, queen truss Qirolicha tom qurilmasi. Undabitta gorizontal 
to‘sin xuddi shift to‘sini kabi yotqiziladi. Lekin u tom qismida bo‘lib, ustida ikki 
ustuncha tom to‘sinlariga tirgak bo‘ladi.
Queen rod, queen bolt Qirolicha ustuni. Tom qurilmasida o‘roatilgan metall 
ustun.
Quincunx Chahoryor. Biror narsa atrofida to‘rt narsani simmetrik qilib 
joylashtirish.
Q uirk Ajratma bezak. Silliq yuzani bir chiziq bo'ylab o‘yib, yuzani ikki 
qismga ajratib alohida bosil qilingan ingichka yo‘lli bezak.
Q uirk bead, bead and quirk, quirked bead Ajragan bezak. 1. Taxtaning bir 
tomonida yo‘l hosil qilgan chiziqli bezak. 2. Ikki tomonni o'yish hisobiga o‘rta 
qismni bo‘rttirib ko‘rsatib hosil qilingan bezak. 3. Burchakda hosil qilingan ajratma 
bezak. 4. 0 ‘z yuzasida o‘yma chizig‘i bo‘lgan ajratma bezak.
Q uirk molding, quirked molding Chuqur bezak. Ingichka va chuqur kesib 
yoki o‘yib ishlangan bezak. Masalan bezak aw al qabariq yuza hosil qilib buraladi 
va yo‘nalish keskin ichkariga burilib ingichka ichki chiziq hosil etadi.
Quoin, coign, coin Burchaktosh. Mustabkam burehak toshi. Devor kichik 
g'ishtlardan bunyod etilsa-da, burchaklar uchun ba’zan alohida katta toshlar 
ishlatiladi. Shu ko‘rinishli oddiy suvoq bezagi bo'lishi ham mumkin.
Quoin header Burchakdagi joylashuv. Bunda toshning uzun tomoni devoming 
bir yuzasida qolib, kalta tomoni ikkinchi yuzasida qoladi.
Quoining Burehak materiali. Burehak hosil qilishda ishlatiluvchi har qanday 
material.
R
Rabbet, rebate Ariqcha. Derazaning oyna soladigan ariqehasi. Bir narsani 
biriktirish uchun kiydiriladigan ariqehasi.
Radiating chapel Aylana ibodat xonasi. Loyihasi aylana bo‘Iadi.
Radius brick (Arch brick)
Rafter Hovon. Tomto‘sin. Nishabli o‘matiladigan to'sin.
Rafter plate Devor usti to‘sini. Tomning qiya to‘smlari osti tushadigan to‘sm.
Rag rubble Toshdevor. Mayda tabiiy yuzali toshlardan terilgan devor.
Ragwork Toshqator. 1. Devoming bir gorizontal qatorida tabiiy yuzali 
toshlami terish. 2. Devor yuzasiga ishlov berilmagan toshlami terish.
Rail bead Yo‘lli bezak. Uzun bir tekis yo‘lli bezak, Masalan deraza cheti. 
Mebelning yo'Ili bezagi.
Rail fence Yo‘l-yo‘1 to‘siq. Bunda gorizontal to'siqlar ustunlarga qotiriladi.
Rainbow roof, wlialeback roof Kamalak tom. Nishablari biroz qabariq 
bo‘Igan tom.

---

Raised panel, fielded panel Qabariq qoplaxn. Ikki yoniga nisbatan o‘rta qismi 
qalinroq bo‘Igan qoplam.
Raising piece Xari. Ko‘taruvchi qism. Ustunlar ustiga joylashib, to‘sinlarni 
ko‘taruvchi asosiy to‘sin.
Raising plate Devor to‘sini. Sarrov. Devorga o‘rnatiladigan to‘sin bo‘lib, 
ustiga tom to‘sinlari qotiriladi.
Raking Pasayuvchi. Qiya.
Raking arcb (Ram pant arch)
Raking coping Nishabli qalpoq. Ochiq devor ustiga yopiladigan tomcha.
Raking cornice Qiya qamas. U tomning uchburchak peshtoqidabo‘ladi.
Raking coarse Nishabli qator. Devorda mustahkamlik uchun diagonal g‘isht 
qatorini hosil qilish. Diagonal g‘isht qatori.
Raking molding, raked molding Qiya bezak. 1. Har qanday yotiq bezak. 2. 
Pastga yo‘nalgan har qanday bezak.
Ramada Ramada. 1. Yog‘ochli ko‘shk. 2. Shiypon.
Ramma Ramma. An’anaviy yapon san’atida uy devoriga osiladigan taxta. 
Uning yuzasida chiroyli manzara tasvirlangan bo‘ladi.
Rammed earth Maydalangan tuproq. Tuproq, qum va suvni aralashtirib 
selgitiladi. U qurilishda ishlatiladi.
Rampant arch, raking arch Qiyshiq ark. Asosan zina ostini arkli qilganda 
kuzatiladi.
Retaining wall Burj. Ukak. Asosan past-baland yerlarda tuproq o‘pirilmasligi 
uchun, yomg'ir suvi loy bo'lib oqmasligi uchun quriladigan devor. Yeming ikki 
yuzasidagi balandlik farqi qancha bo‘lsa, devor balandligi ham yer balandligiga mos 
boiadi:
Ridge beam Yuqori to‘sin. Tom cho‘qqisidagi to‘sin. Barcha nishabli to‘sinlar 
uning ustiga tushadi.
Ridgeboard, ridgepole, ridgepiece, ridgeplate 
Yuqori to‘sin. Tom 
cho‘qqisidagi to‘sin. Barcha nishabli to‘sinlar uning ustiga tushadi.
Ridgecap, ridge capping, ridge covering Qalpoqli qoplama. Tomning yuqori 
burchak yo‘lini yopishga ishlatiladigan qoplama.
Ridge course Yuqori qator. Tomning eng yuqori qismi parchinlari.
Ridge covering (Ridgecap)
Ridge crest Cho'qqi xochi. Tom uchi bezagi.
Ridge fillet Chiziqcha. Ikki botiq yo‘llar orasidagi chiziqchali bezak.
Ridgepole (Ridgeboard)
Ridge rib Yuqori qovurg‘a. 1. Gumbazning yuqori tojdor qismini belgilab 
beruvchi gorizontal qovurg'a. 2. Gumbazning cho'qqisidan o‘tkan qovurg'a.
Ridge roll Tom cho'qqisi yog'ochi. Ikki nishab ushrashkan yuqori burchak 
bo‘ylab o'matiladi. Tepasidagi dumaloq rekaga metall yopish mumkin.
Roman theatre Rim teatri. Tomsiz tomoshagoh boiib, ko‘pincha tepalikda 
qurilgan. Tashqi tomonida ustunli galeriya va gumbazli kirish qismini ko'ramiz. 
Sahnasi teatr maydoni kabi yarim aylanali bo‘Igan. Hozirda saqlanib qolgan qadimiy 
teatrlar mavjud.

---

Roman tile Rim parchini. Tomda ishlatilgan mazkur parchinlar ikki xil boiib, 
biri tekis yuzali ostki qism, biri yarim aylanali ustki qism bo‘Igan. Tekis parchinning 
ikki yoni biroz tepaga qayrilib chiqqan.